Ndtyhij

Monument op Fort Zeelandia, op 8 december 2009 onthuld door president Ronald Venetiaan

De Decembermoorden is de gangbare term voor het in de nacht van 7 op 8 december en op 8 december 1982 martelen en vermoorden van vijftien tegenstanders van het militaire regime van Desi Bouterse. In Suriname en bij de Surinamers in Nederland heeft deze gebeurtenis diepe sporen achtergelaten. De Nederlandse regering bevroor als reactie de ontwikkelingshulp aan Suriname.

De moorden

In de nacht van 7 op 8 december 1982 werden zestien prominente Surinamers die het militaire regime van legerleider Desi Bouterse bekritiseerden uit hun bed gelicht en overgebracht naar Fort Zeelandia, het toenmalige hoofdkwartier van Bouterse, waar ze gemarteld en gefusilleerd werden.^[1]

Volgens verklaringen van getuigen werden de slachtoffers eerst "voorgeleid" aan Bouterse voordat ze doodgeschoten werden op Bastion Veere, een van de open ruimtes van Fort Zeelandia.

De militairen die deel uitmaakten van het vuurpeloton werd verteld dat het ging om de executie van personen die een coup tegen het militaire regime beraamden. Op 8 december 1982 rond 9 uur 's avonds zei Bouterse in een verklaring die uitgezonden werd op de Surinaamse televisiezender STVS dat er tijdens kerstnacht 1982 een tegencoup gepleegd zou worden met behulp van buitenlandse krachten en dat deze coup vroegtijdig onschadelijk gemaakt werd.^[2][3] Na de verklaring van Bouterse werd een fragment uitgezonden van een gearresteerde Jozef Slagveer, met een met name aan de linkerkant gezwollen gezicht, die in aanwezigheid van Roy Horb voor de televisiecamera een verklaring voorlas. Hierin verklaarde hij dat er inderdaad een samenzwering was om met buitenlandse hulp het militaire regime af te zetten.^[4] Slagveer zou deze verklaring onder druk hebben afgelegd. Ook André Kamperveen had een soortgelijke verklaring voor de camera afgelegd, maar omdat hij er erg toegetakeld uitzag, werd van zijn verklaring alleen het geluid uitgezonden.

De vijftien slachtoffers

• 
  John Baboeram (36), advocaat


• 
  Bram Behr (31), journalist verbonden aan het communistisch weekblad Mokro


• 
  Cyrill Daal (46), voorzitter van de Moederbond (op dat moment de grootste vakbond van Suriname)


• 
  Kenneth Gonçalves (42), advocaat en president van de plaatselijke Orde van Advocaten
  


• 
  Eddy Hoost (48), advocaat


• 
  André Kamperveen (58), ondernemer, eigenaar van ABC Radio, voormalig minister van Jeugdzaken, Sport en Cultuur en vicepresident van de FIFA
  


• 
  Gerard Leckie (39), psycholoog en decaan van de Economische Faculteit van de Universiteit van Suriname
  


• 
  Sugrim Oemrawsingh (42), wis- en natuurkundige en voormalig parlementslid voor de Vooruitstrevende Hervormings Partij.^[5] Broer van Baal Oemrawsingh, een docent aan de Medische Faculteit van de Universiteit van Suriname, die dood en met een zwaar bebloed lichaam werd gevonden na de couppoging van maart 1982


• 
  Lesley Rahman (28), journalist verbonden aan het dagblad De Ware Tijd
  


• 
  Surendre Rambocus (29), luitenant die de leiding had van de couppoging van maart 1982 tegen Bouterse en in november 1982 door de Krijgsraad was veroordeeld tot 12 jaar gevangenisstraf


• 
  Harold Riedewald (49), advocaat


• 
  Jiwansingh Sheombar (25), militair die beschuldigd werd van betrokkenheid bij de couppoging van maart 1982 en hiervoor door de Krijgsraad veroordeeld werd tot 8 jaar gevangenisstraf


• 
  Jozef Slagveer (42), journalist en directeur van nieuwsagentschap Informa


• 
  Robby Sohansingh (37), ondernemer


• 
  Frank Wijngaarde (43), journalist en radio-omroeper werkzaam bij ABC Radio

Een zestiende gearresteerde, de vakbondsleider Freddy Derby, werd onverwacht vrijgelaten. Hij deed op 8 december 2000 verslag van zijn ervaringen waarin hij aangaf dat Bouterse hem had gezegd dat hij moest blijven leven om voor kalmte te zorgen bij de toen "opstandige" vakbonden van Suriname.

Verklaring van Bouterse

De omstandigheden waaronder de vijftien personen omkwamen, zijn tot op heden nooit volkomen opgehelderd. Bouterse zei in een verklaring die op 10 december 1982 op de Surinaamse televisiezender STVS door de nieuwslezer werd voorgelezen: "Toen woensdagmiddag (8 december) het transport van de verdachten van het Fort Zeelandia naar de kazerne op technische problemen stuitte, werd besloten dit transport in de avonduren plaats te doen vinden. Bij dit transport ondernam een aantal der aangehoudenen, vermoedelijk op instigatie van twee der aangehouden militairen, een wilde vluchtpoging. Nadat schoten in de lucht hen niet van hun ontsnappingspoging konden weerhouden, moest gericht worden geschoten waarbij een deel der aangehouden samenzweerders het leven liet".

Rapport van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten

Het Decembermoordenrapport van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM), uitgebracht op 14 februari 1983 in Leiden, is een samenvatting van wat getuigen die tussen 9 en 13 december 1982 in het mortuarium van het Academisch Ziekenhuis zijn geweest hebben waargenomen op de lijken van de slachtoffers.

In het rapport wordt melding gemaakt van sporen van zware mishandelingen in het gezicht van alle slachtoffers, botbreuken en andere verwondingen die niet afkomstig kunnen zijn van geweerschoten. Ook wordt er vermeld dat deskundigen op het gebied van wapens en wapenverwondingen hebben verklaard dat de kogelverwondingen in borst en buik duidelijk zogenaamde inschotwonden waren, wat betekent dat de slachtoffers van voren zijn neergeschoten. De conclusie was dan ook dat de slachtoffers niet op de vlucht waren doodgeschoten, maar dat zij zwaar gemarteld en opzettelijk ter dood waren gebracht.

Het rapport vermeldt ook specifieke geconstateerde verwondingen. Zo was Cyrill Daal gecastreerd, Surindre Rambocus was van linkervoet tot nek doorzeefd met kogels en in de borst- en buikstreek van Jiwansingh Sheombar was met kogels een patroon van een kruis gemaakt.^[6]

Nasleep en juridisch proces

Verenigde Naties

In 1983 dienden de nabestaanden van acht slachtoffers verzoeken in bij het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties om een mening te geven: de executies waren in strijd met het internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (IVBPR), en zij meenden dat hen binnen Suriname geen rechtsmiddelen meer ter beschikking stonden. Hoewel de Surinaamse regering er toen op aandrong het verzoek niet-ontvankelijk te verklaren, oordeelde het Comité dat de 15 slachtoffers "op willekeurige wijze van het leven waren beroofd" in strijd met artikel 6 van het IVBPR, en riep het Suriname op de moorden te onderzoeken en de verantwoordelijken te vervolgen.^[7]

In 1984 bracht Amos Wako, een Speciale Rapporteur van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties, een bezoek aan Suriname en Nederland in verband met de Decembermoorden. Hij concludeerde dat in de nacht van 8 op 9 december 1982 "standrechtelijke of willekeurige executies hadden plaatsgevonden", die "een traumatisch effect" hadden gehad op de Surinaamse bevolking.^[8][9]

Verdeeldheid binnen Suriname

Het niet onderzoeken van de Decembermoorden heeft geleid tot verdeeldheid binnen Suriname. Velen meenden dat een onafhankelijk onderzoek en de vervolging van de schuldigen noodzakelijk waren om de situatie in Suriname te verbeteren. Anderen zagen het als een "afgesloten hoofdstuk" en vonden dat Suriname vooruit moest kijken.^[9]

Gerechtelijk onderzoek

Op 1 november 2000, ruim een maand voor het aflopen van de verjaringstermijn, is alsnog een gerechtelijk vooronderzoek begonnen, onder leiding van rechter-commissaris Albert Ramnewash. In december 2002 gaf Ramnewash opdracht tot lijkschouwing op de stoffelijke resten van de slachtoffers. Omdat Suriname niet over de benodigde expertise beschikte, werd het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) ingeschakeld. In augustus 2004 droeg het NFI de resultaten van het forensisch onderzoek over aan het Surinaamse onderzoeksteam.

Aanvankelijk werd verwacht dat Bouterse nog in 2004 in Suriname terecht zou moeten staan. Begin december 2004 was echter slechts het vooronderzoek afgerond. Rechter-commissaris Ramnewash droeg de resultaten over aan het Openbaar Ministerie, dat verplicht was de 34 verdachten in de zaak binnen enkele weken te laten weten of zij zullen worden vervolgd. Op 24 december 2004 kregen de verdachten een kennisgeving van vervolging.

In maart 2007 bood Bouterse zijn excuses aan voor de moorden. Tegelijk pleitte hij voor amnestie voor de daders en hun medeplichtigen. Bouterse verklaarde slechts "politiek verantwoordelijk" te zijn voor de moorden. Hij gebruikte ook de woorden: "Het was zij of wij".^[10] Ook zou hij zelf op het bewuste tijdstip niet aanwezig geweest zijn in het fort. Freddy Kruisland, de advocaat van de nabestaanden, reageerde met de opmerking "Bouterse was toen bevelhebber en deze functie is geen politieke functie. Bovendien hoe kan je praten over politieke verantwoordelijkheid bij een moord".^[11]

Volgens verklaringen uit oktober 2007 van twee ooggetuigen, een militair die op acht december de wacht had in Fort Zeelandia en een militair die naar eigen zeggen zelf ook geschoten had op de slachtoffers, was Bouterse wel degelijk aanwezig in Fort Zeelandia tijdens de moorden en zijn de vijftien slachtoffers kort voor hun dood in het kantoor van Bouterse op Fort Zeelandia "ondervraagd" door Bouterse, Paul Bhagwandas en Roy Horb. Bouterse zou hier 'eigen rechter gespeeld hebben' en de vijftien slachtoffers 'hun straf opgelegd hebben'.

Volgens de twee getuigen werden de eerste moorden op 8 december tussen half tien en tien uur 's ochtends gepleegd. De getuige die verklaarde zelf geschoten te hebben op de slachtoffers, was onderweg naar zijn toenmalige baas Roy Horb toen hij de schoten hoorde. Hem werd toen meegedeeld dat er een wapen getest werd. Roy Horb was in het kantoor van Bouterse in Fort Zeelandia. De getuige verklaarde dat toen hij eenmaal aangekomen was in het kantoor van Bouterse hij, op Ramon Abrahams na, iedereen van de groep van zestien (de zestien sergeanten die twee jaar eerder de coup pleegden) aantrof in het kantoor van Bouterse.

Ook bleek uit de verklaringen van de twee getuigen dat de moorden al een maand eerder waren voorbereid. Er zou voldoende informatie zijn dat er tegenstanders waren van het militaire regime die "met behulp van buitenlandse krachten (waaronder de CIA) een tegencoup wilden plegen". Aanvankelijk was het plan om deze tegenstanders op zee op een patrouilleboot, de S402, dood te schieten.

Tijdens de Decembermoorden verklaarden de journalisten Jozef Slagveer en André Kamperveen, waarschijnlijk onder druk van Roy Horb, voor de televisiecamera dat zij inderdaad een coup wilden plegen om het militaire regime af te zetten. Doordat er in de verklaring van Kamperveen duidelijke aanwijzingen waren dat hij mishandeld was en onder druk gezet was om de verklaring af te leggen, werd alleen de verklaring van Slagveer uitgezonden. Bij een zitting van het Decembermoordenproces werd de verklaring van Kamperveen voor het eerst aan het publiek getoond.

Proces Decembermoorden

Op 30 november 2007 is voor de Krijgsraad het strafproces betreffende de Decembermoorden begonnen. Er zijn 25 verdachten, van wie Bouterse de enige hoofdverdachte is. Speciaal voor dit strafproces werd een zwaar beveiligde rechtszaal in Boxel (Domburg) gebouwd. De Krijgsraad in het Decembermoordenproces (de officiële naam van dit proces is het 8 Decemberstrafproces) heeft twee kamers. In de burgerkamer wordt hoofdrechter Cynthia Valstein–Montnor bijgestaan door de burgerrechters Robby Rodrigues en Iwan Rasoelbaks en in de militaire kamer door de militaire rechters kolonel Mike Cooper en luitenant-kolonel Carlos Li Fo Sjoe.^[12]

Na aanvang van het proces heeft het op veel verzet gestuit. Bouterse zelf is nooit verschenen in de rechtszaal. Het proces werd in april 2008 opgeschort. Er hadden toen vijf zittingen plaatsgevonden, die voornamelijk waren gewijd aan pogingen van de advocaten van de verdachten om de Krijgsraad niet-ontvankelijk te laten verklaren. Op 3 juli 2008 werd het proces hervat. Naast de militairen Etienne Boerenveen en Arthy Gorré waren de burgers Dick de Bie en Iwan Krolis opgeroepen als verdachte. Enkele tientallen personen waren opgeroepen als getuige. Bouterses voormalige secretaresse Eleonora Graanoogst zou voor Bouterse belastende verklaringen hebben afgelegd.

Nieuw oponthoud ontstond doordat de advocaat van Bouterse, Irwin Kanhai, een wrakingsverzoek indiende tegen de president van de Krijgsraad. Hij vond dat zij gelieerd was aan de Nationale Partij Suriname (NPS) en daardoor niet neutraal was als rechter. De NPS is een felle politieke tegenstander van Bouterse. Het verzoek van Kanhai werd niet gehonoreerd omdat de argumentatie van Kanhai te zwak gevonden werd. Kanhai beweerde dat rechter Cynthia Valstein-Montnor gelieerd was aan de NPS omdat haar echtgenoot karatelessen verzorgt in een ruimte op Grun Dyari, het hoofdkwartier van de NPS. Ook voerde Kanhai aan dat wanneer de echtgenoot van Valstein-Montnor zijn auto parkeert op het terrein van Grun Dyari, deze kosteloos beveiligd wordt door de bewaking die daar aanwezig is. Twee andere wrakingsverzoeken werden niet-ontvankelijk verklaard.^[13]

Een van de 25 verdachten, Ruben Rozendaal, heeft op 23 maart 2012 onder ede voor de rechter verklaard dat Desi Bouterse destijds persoonlijk Cyrill Daal en Surendre Rambocus had doodgeschoten.^[14][15]
Op 8 mei 2010 legde Rozendaal een verklaring tegenover de rechter af die in het voordeel was van Bouterse. Kort na deze verklaring zou de advocaat van Bouterse Rozendaal tienduizend dollar hebben gegeven, als teken van dank dat Rozendaal geen bezwarende verklaringen tegenover Bouterse had afgelegd.^[16] In maart 2012 liet Rozendaal deze verklaring intrekken. In zijn nieuwe verklaring zei Rozendaal dat Bouterse ook verantwoordelijk was voor de dood op Roy Horb, Guno Mahadew, Roy Tolud en Wilfred Hawker. Hij verklaarde ook dat Bouterse een drugsdealer en wapenhandelaar was.^[16]

De reden waarom Rozendaal plotseling met deze onthullingen kwam is dat hij naar eigen zeggen niet lang meer te leven had (hij leed aan een ernstige nieraandoening) en hij voor zijn dood zijn naam wilde zuiveren. "Ik doe dit voor mijn dertien kinderen, zodat hun vader niet wordt gezien als een moordenaar", zei Rozendaal tegenover een journalist van de Volkskrant. Rozendaal verklaarde dat zijn enige rol in de Decembermoorden was dat hij André Kamperveen thuis had opgehaald en naar Fort Zeelandia had gebracht. Hij verklaarde niet te hebben deelgenomen aan de martelingen en moorden.^[17]

In december 2017 pleegde Rozendaal zelfmoord.^[18]

Het OM heeft op 19 december 2017 twintig jaar cel geëist voor Benny Brondenstein, Kenneth Kempes en Luciën Lewis. Eerder hoorden president Bouterse en mede-couppleger Steven Dendoe al twintig jaar tegen zich eisen.^[19]

De verdachten

Bij aanvang van het proces eind november 2007 was de lijst met verdachten teruggebracht tot de volgende 25 personen:^[20]

Sammy Monsels had naar eigen zeggen graag terecht willen staan, in de hoop zo zijn onschuld te kunnen bewijzen. Doordat in zijn geval de verjaring in 2000 niet was gestuit werd hij in 2005 binnen enkele dagen weer van de verdachtenlijst gehaald. Hij ontving een dagvaarding als getuige.^[21]

Amnestiewet

Op 19 maart 2012 werd door de parlementariërs Melvin Bouva (MC), Rashied Doekhi (MC), André Misiekaba (MC), Anton Paal (MC), Ricardo Panka (MC) en Ronny Tamsiran (Pertjaja Luhur) een wetsvoorstel voor amnestie voor de Decembermoorden ingediend.^[22][23] De amnestiewet zou in effect betekenen dat het lopende Decembermoordenproces ophoudt te bestaan, omdat de bedoeling van de amnestiewet is dat de daders en verdachten van de Decembermoorden gevrijwaard worden van strafrechtelijke vervolging.

Velen in de Surinaamse en Nederlandse gemeenschap waren fel tegen de amnestiewet. Vooral het tijdstip waarop de wet werd aangenomen (een week voordat de auditeur militair zijn strafeis zou formuleren tegen hoofdverdachte Bouterse) zorgde voor heel wat hoogopgelopen emoties. In het parlement werd bij de behandeling van de wet meerdere keren betoogd dat het aannemen van een amnestiewet in strijd zou zijn met de Surinaamse grondwet die inmenging inzake een lopende rechtszaak uitdrukkelijk verbiedt, en tevens in strijd zou zijn met het Verdrag van San José waar Suriname sinds 12 november 1987 partij bij is.^[24] Ook werd constant verwezen naar een internationale wet die duidelijk aangeeft dat mensenrechtenschendingen niet in aanmerking kunnen komen voor amnestie. De Decembermoorden staan officieel aangemerkt als mensenrechtenschendingen.

Ondanks de kritiek werd op 4 april 2012, na drie dagen van heftig en emotioneel debat in De Nationale Assemblée, de omstreden amnestiewet aangenomen met 28 stemmen voor en 12 tegen. Ook parlementsvoorzitter Jennifer Simons stemde voor het wetsvoorstel. Alle aanwezige oppositieleden stemden tegen. Nieuw Suriname en Broederschap en Eenheid in de Politiek (BEP), beide coalitiepartijen van Bouterse, verlieten tijdens de stemming de zaal omdat zij "niet wilden meewerken aan een wet waar een groot deel van de Surinaamse samenleving bezwaar tegen heeft".^[25] Omdat president Bouterse zich in Guyana bevond, werd de nieuwe wet door vicepresident Robert Ameerali ondertekend en bekrachtigd.^[26]

In de memorie van toelichting op de amnestiewet staat dat amnestie voor de Decembermoorden nodig is 'om te zorgen voor maatschappelijke rust in Suriname en om de ontwikkeling van Suriname te accelereren'.^[27] Volgens Ronnie Brunswijk werd amnestie echter verleend om te voorkomen dat president Bouterse veroordeeld zou worden in het Decembermoordenproces. Ook zei parlementslid André Misiekaba, partijgenoot van Bouterse, enkele minuten voordat werd overgegaan tot de stemming van de amnestiewet: "Het Acht December strafproces een politiek proces is waarbij er getracht wordt om de heer Bouterse politiek uit te schakelen. De amnestiewet is nodig om dat te voorkomen".^[28]

President Bouterse reageerde vanuit Guyana op de aanname van de wet door te zeggen: "Deze wet is bedoeld om de hele natie te genezen, niet slechts een deel ervan". Volgens Bouterse is de amnestiewet een "nieuw begin" voor Suriname.^[29]

Op 5 mei 2012 hielden de coalitiepartijen een zogenoemde Mega Manifestatie op het Onafhankelijkheidsplein in Paramaribo. Hier spraken president Desi Bouterse, politicus Ronnie Brunswijk, Paul Somohardjo, parlementsvoorzitter Jennifer Simons, presidentieel geestelijk adviseur Steve Meye en enkele andere personen. Meye noemde hen die tegen de wijzigingen in de Amnestiewet zijn en niet willen vergeven "staatsvijanden", omdat zij het "hoger doel van één volk en één natie" in de weg stonden. Bouterse gaf aan goed naar zijn geestelijk adviseur te hebben geluisterd en noemde dezelfde groep "misdadig".^[30] Na een week nam Meye, onder druk, de term 'staatsvijanden' weer terug.

Reactie van Nederland op de amnestiewet

Als reactie op aanname van de wet liet de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Uri Rosenthal, de volgende dag de Nederlandse ambassadeur Aart Jacobi uit Suriname terughalen.^[31] Rosenthal zei tegenover persbureau Novum dat hij het ‘diep teleurstellend’ vond dat het parlement in Suriname de omstreden amnestiewet heeft aangenomen. "Mijn eerste gedachten gaan uit naar de nabestaanden van de Decembermoorden, voor wie dit een zware slag moet zijn", zei Rosenthal.

De PVV wilde een internationaal reisverbod voor de 28 parlementsleden die voor de amnestiewet gestemd hebben. PVV-Kamerlid Louis Bontes zei dat de "28 ja-knikkers van Bouterse" lak hebben aan de open wonden van de nabestaanden en slachtoffers.^[32] Ook wilde de PVV dat de Surinaamse zaakgelastigde Chantal Doekhi, dochter van Rashied Doekhi, per direct Nederland werd uitgezet. De derde eis van de PVV was dat Aart Jacobi niet terugkeert naar Suriname zolang Bouterse daar president is.^[33] Rosenthal ging niet mee met deze wensen van de PVV, maar hij liet wel de 20 miljoen euro ontwikkelingshulp aan Suriname opschorten.^[34]VVD en PvdA vonden dit niet genoeg en zij pleitten voor economische sancties.^[33] De Nederlandse premier Mark Rutte noemde de amnestiewet 'onverteerbaar' en zei dat 'Suriname het zou merken dat het dit besluit heeft genomen'.^[34]

Als reactie op het opschorten van de 20 miljoen euro ontwikkelingshulp zei Bouterse in een persconferentie op 20 april 2012: "Twintig miljoen euro, ik heb je geen twintig miljoen euro gevraagd. We hebben een economische reserve van bijna achthonderd miljoen dollar."^[35] Bouterse noemde de sancties een 'zware lobby vanuit de Noordzee'.

Op 24 juni 2012 besloot minister Rosenthal dat de vijfentwintig verdachten in het Decembermoordenproces Nederland helemaal niet meer binnen mogen. Volgens Rosenthal zal de reisbeperking zich ook uitstrekken tot de andere lidstaten van de Europese Unie. Rosenthal schreef ook een brief naar de Tweede Kamer waarin hij zei dat het altijd nog kan dat een bepaalde EU-staat toch een visum verleent, maar dan met territoriale beperkingen. Dit zou het geval moeten zijn met Harvey Naarendorp, de Surinaamse ambassadeur in Frankrijk die ook verdachte in het Decembermoordenproces is. Dit zou dan betekenen dat Naarendorp zich alleen in Frankrijk vrij kan bewegen.^[36]

De kritiek op de omstreden amnestiewet kwam echter niet alleen vanuit Nederland. Ook de ambassadeurs van de Verenigde Staten, Canada, het Verenigd Koninkrijk en Brazilië uitten hun bezorgdheid over de amnestiewet bij de Surinaamse minister van Buitenlandse Zaken, Winston Lackin.^[37] Vooral John Nay, ambassadeur van de VS, benadrukte dat "gerechtelijke procedures vrij moeten zijn van politieke inmenging" en dat "er in ieder land verantwoordelijkheid moet zijn voor mensenrechtenschendingen uit het verleden ongeacht wie de daders of vermeende daders zijn".^[38]

Reactie van internationale organisaties

Ook de Verenigde Naties, Amnesty International, Human Rights Watch, Verslaggevers Zonder Grenzen, Allied Collective en het Inter-Amerikaans Hof voor de Mensenrechten veroordeelden de amnestiewet.^{[39][40][41][42][43][44]} Human Rights Watch vroeg in een verklaring uitgebracht op 19 april 2012 zelfs om onmiddellijke intrekking van de amnestiewet.^[45]

Ongeldigverklaring amnestiewet door de Krijgsraad

Op 9 juni 2016 bepaalde de Krijgsraad dat de amnestiewet ongeldig was, en dat het proces tegen de verdachten door zou moeten gaan. Als hoofdargument werd aangevoerd dat de wet tijdens een lopend proces was aangenomen. Deze had getoetst moeten worden door een constitutioneel hof. Kort hierop ging Bouterse wat werd genoemd 'constitutionele gesprekken' aan met rechters en werden leger en politie geïnformeerd over de 'constitutionele crisis' waarin het land zich zou bevinden als gevolg van de uitspraak. Parlementsvoorzitter Jennifer Simons was het met haar partijgenoot Bouterse eens. Critici, waaronder de Surinaamse Orde van Advocaten (SOVA), zagen de gesprekken echter als een aantasting van de scheiding der machten.^[46] Ook in het parlement stelde Bouterse de 'constitutionele crisis' aan de orde.^[47] Als gevolg van de acties van de president, die zich beriep op artikel 148 van de grondwet van Suriname, waarin de regering/de president de bevoegdheid krijgt om in gevallen waarin de staatsveiligheid in het geding is de procureur-generaal bevelen te geven met betrekking tot de vervolging, vroeg aanklager Roy Elgin op 30 juni aan de krijgsraad om het proces te stoppen. Deze gaf daarop te kennen het proces te verdagen naar 5 augustus datzelfde jaar.^[48] Op die dag bepaalde de rechter dat de behandeling opnieuw zou worden uitgesteld, ditmaal tot 30 november van dat jaar.^[49] Op 30 november werd de behandeling wederom uitgesteld, nu naar 30 januari 2017. Dit vanwege ziekte van rechtbankpresident Cynthia Valstein-Montnor.^[50]

Op die 30e januari bepaalde de krijgsraad dat de rechtszaak tegen Bouterse en zijn medeverdachten door moest gaan. De rechtbank stelde vast dat Bouterse ten onrechte had ingegrepen in het proces en geen beroep meer kon doen op het genoemde grondwetsartikel. Op 9 februari zou de strafeis worden uitgesproken,^[51] maar deze zitting werd verdaagd, omdat het Openbaar Ministerie hoger beroep had aangetekend tegen het besluit van de Krijgsraad.^[52] Op 11 mei 2017 verklaarde het Hof van Justitie het hoger beroep ongegrond, waarmee voor de Krijgsraad de weg vrij was om het strafproces te vervolgen.^[53] Op 28 juni 2017 werd door aanklager Elgin 20 jaar cel geëist tegen hoofdverdachte Bouterse. In zijn requisitoir sprak Elgin van moord met voorbedachten rade.^[54]

Herdenkingen

Plaquette aan de Mozes en Aäronkerk

De Decembermoorden worden jaarlijks op verschillende plaatsen herdacht, onder andere bij het Surinaams consulaat in Amsterdam. In de zuidmuur van de Mozes en Aäronkerk in Amsterdam zit een plaquette met de namen van de vijftien slachtoffers.

Romans

Edgar Cairo schreef direct in de dagen volgend op de Decembermoorden de roman De smaak van Sranan Libre. Er verscheen een fragment van in Het Parool, het verhaal werd als hoorspel uitgezonden door Radio Nederland Wereldomroep, maar het boek zelf verscheen pas eind 2007 bij uitgeverij In de Knipscheer.

In 2005 schreef Cynthia McLeod de historische roman ...die Revolutie niet begrepen!... waarin ook de Decembermoorden de revue passeren.

Literatuur

• 
  Sandew Hira: Balans van een coup: drie jaar 'Surinaamse revolutie', Uitg. Futile, Rotterdam 1983. (ISBN 9063230575)


• 
  Jan Sariman: De Decembermoorden in Suriname: verslag van een ooggetuige, met een nawoord van Chin A Sen, Uitg. Het Wereldvenster, Bussum 1983. (ISBN 9029394358)^[55][56][57]
  


• 
  Willem Oltmans: Willem Oltmans in gesprek met Desi Bouterse, Uitg. Jan Mets, Amsterdam 1984. (ISBN 9070509156)


• 
  Harmen Boerboom en Joost Oranje: De 8 december moorden: slagschaduw over Suriname, Uitg. BZZTôH, 's-Gravenhage 1992. (ISBN 9062917623)


• 
  Edgar Cairo: De smaak van Sranan Libre, roman over het bloedbad van Paramaribo op 8 december 1982, Uitg. In de Knipscheer, Haarlem 2007. (ISBN 9062655947)


• 
  Theo Para: De schreeuw van Bastion Veere, Uitg. Van Gennep, Amsterdam 2009. (ISBN 9055154415)

Externe links

• Website over de Decembermoorden in Suriname


• 
  Decembermoorden.com (archief uit 2008)


• 
  Decembermoorden mogelijk dag eerder, de Volkskrant, 5 juli 2008


• 
  Freddy Derby doet 18 jaar na dato verslag, Waterkant.net
  


• 
  Decembermoordendossier bij Radio Nederland Wereldomroep
  


• 
  Decembermoorden documentaire (HollandDoc) op YouTube