Zwaagwesteinde
Plaats in Nederland  | |||||
| |||||
  | |||||
Situering | |||||
| Provincie |  Friesland | ||||
| Gemeente |  Dantumadeel | ||||
| Coördinaten | 53° 15′ NB, 6° 2′ OL | ||||
Algemeen | |||||
Inwoners (1-1-2014) | 5087 | ||||
Overig | |||||
| Postcode | 9270-9271 | ||||
Detailkaart | |||||
 | |||||
Locatie in de gemeente | |||||
| |||||
Zwaagwesteinde (officieel, Westereenders: De Westereen) is een van de elf dorpen van de gemeente Dantumadeel, in de Nederlandse provincie Friesland.
Het ligt op geringe afstand van Leeuwarden, Drachten en Dokkum, ten westen Kollumerzwaag en ten oosten van Veenwouden. In 2014 telde het dorp 5087 inwoners. Onder dorp valt ook deel van de buurtschap Kuikhorne.
Zwaagwesteinde ligt aan de spoorlijn Groningen-Leeuwarden. Het dorp heeft sinds 1902 een station. Het stationsgebouw is in 2003 afgebroken.
Inhoud
1 Naam
2 Friese Wouden
3 Economie
4 Bevolkingsontwikkeling
5 Geboren in Zwaagwesteinde
Naam
De naam betekent het westelijk einde (van Kollumerzwaag). Voorheen stond op de plaatsnaamborden 'Zwaagwesteinde' en 'De Westerein'. Sinds de invoering van de officiële Friese namen en nieuwe borden in 2009 is dit uitsluitend 'De Westereen'. In het Standaardfries zou het 'De Westerein' moeten zijn, maar er is gekozen voor het lokale dialect. Dit is bedoeld als tegemoetkoming aan het eigen karakter van het dorp en zijn inwoners.[bron?] Inmiddels is ook in het Standaardfries en het Nederlands de naam 'De Westereen' gangbaar.
Friese Wouden
Zwaagwesteinde ligt in het gebied van de Friese Wouden (Fryske Wâlden), een gebied dat zich kenmerkt door de vele elzensingels, houtwallen en pingo's. Vroeger strekte zich hier een groot heidegebied uit op de arme zandgrond. De armetierige woningen werden door grote gezinnen bewoond. Het meest armoedig waren de plaggenhutten die tot het begin van de 20e eeuw voorkwamen. Een aantal stenen varianten van deze woningen zijn nog steeds in het dorp te vinden, met name aan de Keapmanswei.
In de 18e eeuw was de aanleg van het Nieuwe Kanaal ofwel De Zwemmer, in 1776, van belang, in de 19e eeuw de komst van het spoor, in 1866. Maar oorspronkelijk kreeg het dorp slechts een halte aan het spoor. De Zwemmer werd in 1881 belangrijk verbreed. De oorspronkelijke heidevelden waren begin 20e eeuw vrijwel geheel ontgonnen.
Economie
Klokkenstoel op de begraafplaats
Woning aan de Voorweg
De inwoners staan bekend om hun koopmansgeest, en de lokale middenstandsvereniging heet dan ook De Westereender Keaplju (Zwaagwesteinder Koopmannen). Deze kooplui gingen vroeger met kar en wagen langs de deuren in een groot gebied in het noorden. Uit de kaas- en paardenhandel kwamen diverse grotere handelsondernemingen voort, zoals de handelsvereniging Baarsma. Dit familiebedrijf werd in 1908 omgezet in een NV[bron?] en ontwikkelde zich vervolgens ook tot producent. In 1916 werd een klein confectieatelier aan de onderneming verbonden, dat in de volgende jaren regelmatig werd uitgebreid.
De in 1899 opgerichte vereniging Dorpsbelang had verder de nodige invloed op de ontwikkeling van het dorp. Ze was ook betrokken bij de oprichting in 1903 van een rietenmeubel-industrie (in navolging van Noordwolde). Deze fuseerde in 1910 met het in 1906 vanuit de SDAP opgerichte soortgelijke bedrijf Volksnijverheid. Na een betrekkelijke bloei moest vanwege buitenlandse concurrentie dit bedrijf in 1927 sluiten.
De werkgelegenheid bleef ook in de naoorlogse periode een heikel punt. Het langs de deur venten door mannelijke Zwaagwesteinders ging verder achteruit. Veel Zwaagwesteinders moesten werk zoeken buiten hun woonplaats. Industrialisatie was de gedachte oplossing voor dit probleem. In 1950-51 kwam er een vestiging van de regenkledingfabriek RIA.
De Provincie Friesland heeft de Centrale As aangelegd, waardoor Zwaagwesteinde beter te bereiken is.
Bevolkingsontwikkeling
Aantal inwoners sinds 2000, op 1 januari.
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2014 | 2018 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 5.002 | 5.066 | 5.062 | 5.077 | 5.119 | 5.141 | 5.159 | 5.164 | 5.175 | 5.087 | 5298 |
Geboren in Zwaagwesteinde
Standbeeld De Koopman van Zwaagwesteinde
Jack Kooistra (1930), nazi-jager
Teake van der Meer (1937), komiek en cabaretier
Johan Zuidema (1948), voetballer
Anouska Koster (1993), wielrenster
Bronnen, noten en/of referenties
|
 | Plaatsen in de gemeente Dantumadeel |  |
|---|---|---|
Dorpen: Broeksterwoude · Damwoude · De Valom · Driesum · Rinsumageest · Roodkerk · Sijbrandahuis · Veenwouden · Veenwoudsterwal (deels) · Wouterswoude · Zwaagwesteinde | ||
 | Zie de categorie De Westereen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
