Ndtyhij

Station Antwerpen-Centraal. Let op de stootblokken die de treinen de doorrit verhinderen.

Een kopstation is een spoorwegstation met uitsluitend kopsporen, waar treinen niet verder meer kunnen rijden. Treinen die dit type station binnenrijden, kunnen het station alleen in de tegenovergestelde richting weer verlaten (dus in de richting waar de trein vandaan kwam). In spoorwegjargon spreekt men van kopmaken. Bij getrokken treinen moet aan de achterkant een andere locomotief gekoppeld worden of de locomotief omgereden worden naar de andere kant van de trein, wat het oponthoud beduidend verlengt. Bij treinstellen of trek-duwtreinen is dit niet nodig.

Een kopstation is niet per definitie een eindstation. Zo werd Antwerpen-Centraal, toen het voor de treinen van en naar Nederland een kopstation was, in het weekend bediend door de doorgaande Beneluxtrein Amsterdam – Brussel, die dan vanuit Centraal terugkeerde en een spoorlijn om de stad heen volgde, en kende tot 13 december 2008 Den Haag Centraal een doorgaande nachtnet-verbinding.

Kopstations ontstonden, behalve in kustplaatsen, vooral in grote steden. Vaak was het vanwege de dichte bebouwing niet mogelijk spoorlijnen door het stedelijke centrum aan te leggen. Daarom vormden zich kopstations aan de rand van het centrum. In een enkel geval, zoals in Brussel, werd later alsnog een doorgaande verbinding aangelegd. Soms werden ook de verschillende stations door een ringspoorbaan om de stad met elkaar verbonden. Vaak worden onder de kopstations in de grote steden ondergrondse stations gebouwd, waar de voorstadstreinen wel kunnen doorrijden. Bekende voorbeelden zijn Gare du Nord en Gare de Lyon in Parijs.

In veel steden is deze verbinding er echter niet. Bekende voorbeelden zijn Parijs, Londen en Moskou. Hier dient men met de metro naar een kopstation aan de andere kant van de stad reizen om de treinreis voort te zetten. In andere steden, bijvoorbeeld in München, lopen de spoorlijnen uit alle richtingen naar hetzelfde kopstation, zodat men niet naar een ander station hoeft te reizen.

Dubbel kopstation

Stations die uit twee richtingen bereikt kunnen worden, maar waar geen (regulier) doorgaand treinverkeer kan plaatsvinden, worden ook aangeduid als dubbel kopstation. Sinds de heropening van de lijn Enschede - Gronau in 2001 is bijvoorbeeld Enschede een dubbel kopstation, aangezien er geen doorgaand treinverkeer mogelijk is van de richting Hengelo naar de richting Gronau.

Een station waarop wel doorgaand treinverkeer mogelijk is, maar waar geen doorgaand (reizigers)verkeer plaatsvindt, worden ook aangeduid als dubbel kopstation, uit de huidige praktijk bijvoorbeeld de stations Groningen, Leeuwarden, Tiel en Winterswijk. Een voorbeeld uit het verleden is het Amsterdamse Centraal Station. Hoewel er op alle perrons doorlopend spoor was, van treinen uit het westen en noorden, moest er worden overgestapt van het westelijke gedeelte naar het oostelijke gedeelte voor treinen naar het zuiden en oosten. Inmiddels zijn er wél doorgaande oost/westverbindingen, o.m. Zwolle-Den Haag Centraal v.v. Het station Zwolle werd in de 19e eeuw lange tijd samen met station Zwolle NCS en station Zwolle Veerallee als kopstation geëxploiteerd.

Ongevallen

Treinramp op Gare Montparnasse, Parijs, 1895

Er zijn verschillende gevallen bekend waarin een trein niet op tijd wist te stoppen bij nadering van een kopstation, in Nederland is dit voorgekomen in Den Haag Centraal, Rhenen, Groningen, Vlissingen, Maastricht en Stavoren. Een bekend soortgelijk ongeval vond in 1895 plaats op Gare Montparnasse in Parijs, waarbij de trein door de voorgevel van het station reed en een verdieping lager op het stationsplein terechtkwam.

Lijst van kopstations

(incompleet)
Stations die het einde vorm(d)en van de treindienst, maar waar de sporen na het station doorlopen, zijn strikt genomen geen kopstations en zijn daarom niet in de lijst opgenomen. Bij sommige kopstations zijn er ondergrondse stations waar lokale treinen wel kunnen doorrijden. Deze ondergrondse stations worden niet met het kopstation meegerekend.

* stationsgebouw staat loodrecht op de sporen
** kopstation sinds opbraak doorgaande spoorlijn
*** dubbel kopstation

België

• 
  Binche **


• 
  Blankenberge *


• Couvin


• 
  De Panne **


• 
  Eeklo **


• Genk


• 
  Knokke *


• Louvain-la-Neuve-Université


• 
  Oostende *


• 
  Poperinge **


• 
  Quiévrain **


• 
  Ronse **


• 
  Spa-Géronstère **


• 
  Turnhout **

Gedeeltelijke kopstations

• 
  Antwerpen Centraal * (alleen niveau -2 heeft vier doorgaande sporen)

Voormalige kopstations

• Eisden


• Laneffe


• Maaseik


• Nieuwkerke


• Nieuwpoort-Bad

Denemarken

• Frederikssund


• Kalundborg


• Køge Vest


• Mern


• Nykøbing Sjælland


• Tisvildeleje

Duitsland

• Bad Harzburg


• Bad Münstereifel


• Bergisch Gladbach


• 
  Bocholt **


• Brocken


• 
  Borken (Westf) **


• 
  Cuxhaven *


• Dalheim


• 
  Frankfurt (Main) Hbf (niet voor S-Bahn)


• 
  Hamburg-Altona (niet voor S-bahn)


• Harzgerode


• Hattingen (Ruhr) Mitte


• 
  Heidelberg Hbf (1844-1955)


• Heimbach


• Heinsberg


• Hellenthal


• 
  Kassel Hbf (niet voor Regio Tram)


• 
  Kempten (Allgäu) Hbf (1852-1969)


• Kiel Hbf


• 
  Kleve **


• 
  Leipzig Hbf (niet voor S-Bahn)


• Lindau Hbf


• 
  München Hbf (niet voor S-bahn)


• Neuenrade


• Stolberg Altstadt


• 
  Stuttgart Hbf (niet voor S-Bahn)


• Traben-Trarbach


• 
  Vetschau ** (eindpunt Nederlandse museumspoorlijn ZLSM)


• Westerland (Sylt)


• Wiesbaden Hbf


• 
  Wilhelmshaven Hbf *


• 
  Winterberg (Westf) **

Frankrijk

• 
  Brest*


• Dunkerque


• 
  Lille Flandres*


• 
  Orléans*


• 
  Marseille Saint Charles*


• Nice CP


• Paris Bercy


• Paris Gare de la Bastille


• 
  Paris Gare du Nord*


• 
  Paris Gare de Bercy*


• 
  Paris Gare de l'Est*


• 
  Paris Gare Montparnasse*


• 
  Paris Gare de Lyon*


• 
  Paris Gare d'Austerlitz*


• 
  Paris Saint-Lazare*


• Saint-Malo


• 
  Tours*

Hongarije

• Budapest-Déli pályaudvar


• Budapest-Keleti pályaudvar


• Budapest-Nyugati pályaudvar

Ierland

• Cobh


• Dublin Docklands


• 
  Dublin Heuston*


• Galway


• Howth


• Kilkenny


• Killarney


• Limerick Colbert


• 
  Station Midleton **


• Rosslare Europort


• Sligo

Italië

• Milaan Centraal


• 
  Florence S.M.N. *


• 
  Napels Centraal *


• 
  Palermo Centrale *


• 
  Rome Termini *


• 
  Siracusa **


• Tirano


• 
  Trapani *


• Turijn Porta Nuova


• 
  Station Venezia Santa Lucia*

Nederland

• 
  Boekelo ** (museumstation)


• 
  Enkhuizen *


• 
  Enschede ***


• 
  Den Haag Centraal * - grootste kopstation van Nederland


• Eemshaven


• 
  Haaksbergen** (museumstation)


• Harlingen Haven


• 
  Den Helder *


• Kampen


• 
  Medemblik (museumstation)


• 
  Rhenen */** (sinds 1945)


• Delfzijl


• Stavoren


• 
  Utrecht Maliebaan/Het Spoorwegmuseum ** (sinds 2012)


• 
  Veendam (sinds 1 mei 2011)


• 
  Vlissingen *


• 
  Zandvoort *


• 
  Emmen (sinds 1972)

Gedeeltelijke kopstations

• 
  Station Groningen spoor 7 en 8 zijn de enige doorgaande sporen, waarvan alleen spoor 7 een perronspoor is.

Voormalige kopstations

• 
  Aalsmeer (tot 1972)


• 
  Amsterdam RAI (1981-1993)


• 
  Amsterdam Weesperpoort (tot 1939)


• 
  Amsterdam Willemspark (museumstation EMA)


• 
  Amsterdam Willemspoort (tot 1889)


• 
  Amsterdam Zuid (1978-1981)


• 
  Baarn Buurtstation (tot 1948)


• 
  Dinxperlo (tot 1942)


• 
  Hoek van Holland Strand (tot 2017)


• 
  Houten Castellum (Tot verbouwing spoorlijn 2007) (heropening 2009)


• 
  Leiden Heerensingel (tot 1972)


• 
  Roodeschool (tot 2018)


• 
  Rotterdam Delftsche Poort (1847-1877)


• 
  Rotterdam Hofplein (tot 2010)


• 
  Rotterdam Maas (tot 1953)


• 
  Scheveningen (tot 1953)


• 
  Schiphol (1978-1981)


• 
  Ter Apel Rijksgrens (tot 1926)


• 
  Terneuzen (buiten gebruik)


• 
  Utrecht Buurtstation (tot 1937)


• 
  Zeist (tot 1941)


• 
  Hellendoorn (tot 1935)

Noorwegen

• Åndalsnes


• Bergen


• Bodø


• Flåm


• Kristiansand


• Narvik


• 
  Oslo Sentralstasjon (1854-1980)


• 
  Oslo Vestbanen (1872-1989)


• 
  Spikkestad ** (1973)


• Stavanger


• 
  Sylling (1904-1937)


• 
  Tønsberg (1881-1915)

Portugal

• Cascais


• 
  Coimbra A


• 
  Lissabon Cais do Sodre


• Lissabon Rossio


• Lissabon Santa Apolonia


• Station São Bento


• Sintra

Roemenië

• București Nord

Spanje

• 
  Parla (ondergronds)

Tsjechië

• Praag Masarykovo nádraží

Verenigd Koninkrijk

Station Kyle of Lochalsh

Schotland

• Fort William


• 
  Glasgow Central*


• 
  Glasgow Queen Street*


• 
  Inverness*


• Kyle of Lochalsh


• Mallaig


• 
  Thurso*


• Wick

Engeland

• Liverpool Lime Street


• London Charing Cross


• London King's Cross


• London St. Pancras


• Londen Euston


• London Victoria


• London Waterloo


• London Liverpool Street


• St. Ives


• Looe


• 
  Penzance *

Voormalige kopstations

• 
  Liverpool Central (1874-1972)


• 
  Liverpool Exchange (1850-1977)

Wales

• Holyhead

Noord-Ierland

• Bangor


• Belfast Great Victoria Street


• Larne Harbour

Turkije

• Sirkeci Terminal Istanbul

Zweden

• Göteborg Centraal Station


• 
  Göteborg Västgöta Station (1896-1932)


• Kalmar


• Karlskrona


• 
  Kiruna ** (2012-)


• 
  Malmö Central (1876-2010)


• Simrishamn


• Strömstad


• 
  Stockholms östra station ** (1932-)


• 
  Ystad (1866-1874) vanaf Eslöv
  

Zwitserland

• Arosa


• 
  Bern RBS (alleen smalspoorlijnen)


• 
  Brig (alleen smalspoorlijnen tot december 2007)


• Le Châble


• Chambrelien


• Combe-Tabeillon


• Engelberg


• 
  Interlaken Ost (alleen smalspoorlijnen)


• 
  Laupen **


• 
  Langenthal (alleen smalspoorlijnen)


• Lenk


• Luzern


• Locarno


• Linthal


• 
  Meiringen (1903-1926)


• Melchnau


• 
  Montreux (alleen smalspoorlijnen)


• 
  Niederbipp ** (1943-2012) (alleen smalspoorlijnen)


• Orsières


• St. Moritz


• Schwarzenburg


• Scuol-Tarasp


• 
  Solothurn (alleen smalspoorlijnen)


• Uetliberg


• 
  Vevey (alleen smalspoorlijn)


• Worb Dorf (RBS)


• 
  Unterzollikofen RBS ** (1984-)


• Zermatt


• Zweisimmen


• 
  Zürich Hauptbahnhof (1847-1991)


• 
  Zürich Selnau (1875-1990)

Enkele kopstations buiten Europa

Oceanië

• Darwin


• Canberra


• 
  Sydney Central *


• 
  Adelaide (Hoofdstation)


• 
  Wellington *

Noord- Amerika

• 
  Halifax *


• 
  Montreal (ondergronds kopstation)


• 
  Vancouver (Pacific Central Station) *

Afrika

• Marrakesh