Walcheren
Schiereiland en regio in Nederland  | |||
 | |||
Situering | |||
| Provincie | Zeeland | ||
| Gemeente | Middelburg Veere Vlissingen | ||
| Coördinaten | 51°31'17"NB, 3°34'56"OL | ||
Algemeen | |||
| Oppervlakte | 215,72 km² | ||
Inwoners (2012) | 113.911 (526 inw./km²) | ||
Overig | |||
| Postcode | 4330-4399 | ||
| Netnummer | 0118 | ||
| Belangrijke verkeersaders | A58, N57, Zeeuwse lijn | ||
| COROP-gebied | Walcheren | ||
| |||
Walcheren (Zeeuws: Walchren) is een landstreek en een schiereiland in het westen van de Nederlandse provincie Zeeland en bestaat uit de drie gemeenten Middelburg, Veere en Vlissingen. Walcheren wordt omsloten door de Noordzee, de Westerschelde, het Veerse Meer en het ingepolderde Sloe.
Het voormalig eiland Walcheren is tegenwoordig een voortzetting van het schiereiland Zuid-Beveland. Walcheren telt ongeveer 115.000 inwoners op een oppervlakte van 216 km² en is daarmee het dichtstbevolkte voormalige eiland van Zeeland.
Inhoud
1 Geschiedenis
1.1 Romeinse tijd
1.2 Middeleeuwen
1.3 De zestiende en zeventiende eeuw
1.4 De achttiende en negentiende eeuw
1.5 De Tweede Wereldoorlog - Festung Walcheren
1.6 De Watersnood
1.7 De Deltawerken
2 Ligging
2.1 Topografie
2.2 Gemeenten
3 Transport
4 Lokale omroep
5 Externe link
6 Referenties
Geschiedenis
Romeinse tijd
Willibrord verkondigt het geloof op Walcheren
Walcheren was al in de Romeinse tijd een bewoond gebied, met Domburg als belangrijke handelsplaats. De vermoedelijke naam van Domburg was in die tijd Walichrum of Walachria, wat de oorsprong van de naam Walcheren verklaart. In 1647 zijn resten gevonden van een aan de godin Nehalennia gewijde tempel. Er werden ook altaren gevonden. Die werden door kooplieden aan de godin opgedragen, uit dankbaarheid voor hun behouden overtocht.
In de 3e en 4e eeuw overstroomde een groot deel van Zeeland en het gebied bleef zo goed als onbewoond.
Middeleeuwen
Ten tijde van het Frankische Rijk was sprake van een graafschap Walcheren. Ter bescherming tegen invallen van Noormannen werden in de negende eeuw ringwalburgen aangelegd bij de plaatsen Middelburg, Domburg (de duinburg) en Oost-Souburg (de zuidburg). De plaatsnamen herinneren hier nog aan. De aarden burg van Oost-Souburg is gerestaureerd, de burg van Middelburg is nog te herkennen in het stratenplan.
Eind 7e eeuw kwam Willibrord naar Walcheren, vernielde er een plaatselijk afgodsbeeld en stichtte op dezelfde plek een kerk. Het eiland was een 'kroondomein' en groeide in rijkdom.
Tijdens de aanval van de Noormannen in 837 werd het eiland verdedigd door graaf Ekkehard (Eggihard) en hertog Hemming, een broer van de Deen Harald Klak. Het eiland werd geplunderd, Hemming en Ekkehard kwamen om bij de aanval, er werden grote verwoestingen aangericht en er waren veel slachtoffers. De overvallers, onder leiding van Hemmings neef Harald junior, gingen er met een rijke buit vandoor en namen veel vrouwen in gevangenschap mee. Walcheren was een uitstekende uitvalsbasis voor Harald. Walcheren zou tientallen jaren een 'piratennest' blijven.[1] Vanuit Walcheren konden de Vikingen oversteken naar Oost-Engeland. Ze konden er foerageren en een gunstige wind afwachten. Walacria (Walcheren, de handelsnederzetting Domburg) was door de handel met Engeland de bekendste havenplaats in het zuidelijke Noordzeebekken. Vanwege de strategische ligging was het ook een garnizoensplaats. De Vikingen hadden er een haven voor hun vloot en organiseerden ook hiervandaan plundertochten in het Scheldegebied. Walacria, de nederzetting Domburg, is door de zee verzwolgen. De laatste resten verdwenen in de 19e eeuw. In 841 gaf Lotharius I Walcheren in leen aan de Vikingen om zo nieuwe bondgenoten te werven, dit leidde tot een langdurige aanwezigheid van de Vikingen in het gebied wat toen West-Frisia heette.
Walachria-Bevelandia (behorend tot Rijks-Vlaanderen) was een eenheid die later Zeeland bewesten Schelde werd genoemd (de huidige regio Midden-Zeeland). De Vlaamse graaf Boudewijn IV werd in 1012 de eerste graaf van een deel van het gebied dat, tussen 1162 en 1189, Zeelandia/Zeeland zou gaan heten. Het gebied stond toen, zoals vermeld, bekend als Walachria-Bevelandia en Middelburg was, kort na de eerste millenniumwisseling, door de Duitse koning Hendrik II de Heilige (973 - 1024) aangewezen als bestuurscentrum. Middelburg ontstond bij/in een ringwalburg die, rond 880-890, als middelste burg tussen Domburg (Duinburg) en Souburg (Zuidburg) werd aangelegd.
Boeren in het nog niet ingepolderde gebied wierpen kleine heuveltjes (vliedbergen) op ter bescherming tegen overstromingen. Begin 11e eeuw werd het gebied getroffen door de stormvloed van 1014. Vanaf de 11e eeuw werd Zeeland stukje bij beetje ingepolderd door monniken uit Vlaanderen waardoor steeds minder land overstroomde. De vruchtbare Zeeuwse klei was zeer geschikt voor landbouw, en de welvaart in het gebied nam toe dankzij de handel overzee. Vanaf de 12e eeuw verschenen dorpen en steden. Vanwege de goede bereikbaarheid over zee nam het belang van steden als Middelburg, Veere en Vlissingen vanaf de 14e eeuw snel toe.
De zestiende en zeventiende eeuw
Walcheren in 1681.
In de 16e en 17e eeuw groeide Middelburg uit tot de grootste haven- en handelsstad en later, na Amsterdam, de tweede handelsstad van de Noordelijke Nederlanden [bron?]. Vlissingen nam 20% van de Zeeuwse handel voor haar rekening en Veere was tot 1576 de belangrijkste Marinehaven van de Nederlanden. De Admiraliteit van Zeeland (een van de vijf Admiraliteiten die de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden telde) was nadat men eerst 10 jaar vanaf 1576 in Vlissingen had vergaderd, van 1586 tot 1795 in het Hof van Zeeland in Middelburg gevestigd.
De achttiende en negentiende eeuw
Dit was een periode van teruglopende welvaart. De economie stagneerde, met uitzondering van de landbouw. Van 30 juli tot 10 december 1809 vond de Britse Expeditie naar Walcheren plaats in een mislukte poging om de haven van Antwerpen te veroveren op de Fransen tijdens de Vijfde Coalitieoorlog tegen Napoleon.
In 1872 werd de spoorlijn van Zuid-Beveland doorgetrokken naar Vlissingen. Daarvoor werd tussen Zuid-Beveland en Walcheren de Sloedam (1871) aangelegd. Sindsdien is Walcheren een schiereiland.
De Tweede Wereldoorlog - Festung Walcheren
Na de capitulatie van Nederland werd de strijd in Zeeland voortgezet omdat Franse troepen er in strijd waren met Duitse eenheden. Op 15 mei begon de Duitse opmars door Midden-Zeeland en eindigde bij de capitulatie op 17 mei. Ter ondersteuning van hun terugtocht werd de binnenstad van Middelburg die dag door Frans marinegeschut in brand geschoten. Honderden panden, waaronder talrijke onvervangbare monumenten gingen verloren. Vlissingen werd tijdens de bezettingsjaren de meest gebombardeerde stad van Nederland.
Zie ook de strijd in Zeeland in 1940 Omdat de Duitse bezetter aannam dat er een grote aanval op Walcheren kon komen, veranderden zij het toenmalige eiland in een vesting, die zij Festung Walcheren noemden. Zij bouwden ongeveer 200 bunkers en richtten er 16 zware kustbatterijen in van Vlissingen tot Domburg, waarmee zij de gehele monding van de Westerschelde bestreken, als onderdeel van de Atlantikwall. Aan de oostzijde van Walcheren bij de Sloedam bouwden zij het zogenaamde Landfront, een zware verdedigingslinie van 38 bunkers met een tankgracht van 11 km. Dit Landfront is sinds 2011 via een speciaal aangelegde fietsroute te bezichtigen (voor welk doel een aantal bunkers is opgeknapt) - er zijn nog 27 bunkers over, waarmee het Landfront Walcheren de best bewaarde en tevens grootste Duitse stelling van Nederland is[2]. Er zijn diverse organisaties die zich bezighouden met de studie of het behoud van deze bunkers.
Media afspelenBioscoopjournaal uit oktober 1945: Overzicht van de situatie op Walcheren vijf maanden na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het eiland staat grotendeels nog onder water na de aanval op de dijken door de Britse luchtmacht in oktober 1944. Een vaartocht over het ondergelopen gebied laat de aangerichte schade zien.
Na de landing in Normandië in juni 1944, rukten de geallieerden snel op richting de Nederlandse grens. In september werden de zuidelijke provincies bevrijd, inclusief Zeeuws-Vlaanderen. De mislukking van de Operatie Market Garden maakte een voorlopig einde aan de opmars.
Ook op Walcheren heersten de Duitsers nog, en beheersten zo de toegangsweg tot de havenstad Antwerpen. Maar het geallieerde leger had een grote aanvoerhaven nodig: de havens in Normandië waren te beperkt en te ver. Om de 83 kilometer lange route naar Antwerpen open te stellen moesten de Duitsers van Walcheren worden verdreven. De sterke Duitse verdediging maakte een landing hier een hachelijke zaak. Pogingen om via de Sloedam aan te vallen mislukten aanvankelijk en kostten met name de Canadezen grote verliezen.
Daarom bombardeerden de geallieerden op 3 oktober de dijken van Walcheren op vier plaatsen, onder andere bij Vlissingen, Veere en Westkapelle. Walcheren kwam hierdoor onder water te staan, met als doel om zo de Duitse verdediging te ontregelen ter voorbereiding op een aanval vanuit zee. Ondanks waarschuwingen aan de bevolking met strooibiljetten (die in onbegrijpelijke, veel te academische taal waren geformuleerd) op 2 oktober, vonden 180 inwoners van Westkapelle de dood; ook werden 600 van de 650 woonhuizen vernietigd. Op 17 oktober werd Westkapelle opnieuw bestookt om het gat in de dijk te vergroten en verdiepen.
Op 1 november gingen in Westkapelle en Vlissingen voornamelijk Britse en Noorse troepen via landingen uit zee met landingsvaartuigen en speciale amfibische voertuigen (Weasels en Buffalo's) aan land. Na hevige gevechten was Walcheren op 8 november 1944 bevrijd. Walcheren is hiermee naast Normandië de enige plek waar de Duitse Atlantikwall doorbroken werd.
Tijdens de landing, operation Uncle Beach, in Vlissingen was de bevolking goeddeels geëvacueerd. Een kleine groep van ca 40 burger-bewoners bleef achter in de linies.
- Mede ontleend aan Nederland in de Tweede Wereldoorlog.
De Watersnood
In de jaren 1947 en 1948 waren in hoog tempo zo'n 350 noodboerderijen in seriebouw opgetrokken, om ook Walcheren te kunnen inschakelen bij de voedselvoorziening van Nederland. Van de oude infrastructuur was weinig over en van de nood werd een deugd gemaakt: een ruilverkaveling en de aanleg van rechte wegen tussen de dorpen maakte een moderne bedrijfsvoering mogelijk. Walcheren richtte zich weer op.[3].
In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 werd Zeeland getroffen door de watersnood. Walcheren bleef nu goeddeels gevrijwaard van overstromingen. Om een dergelijke ramp in de toekomst te voorkomen, werden vanaf 1958 de Deltawerken uitgevoerd. Een neveneffect hiervan was dat de verbindingen met de rest van Nederland aanzienlijk werden verbeterd.
De Deltawerken
De Veerse Gatdam uit 1961, een onderdeel van de Deltawerken, verbindt Walcheren met Noord-Beveland. Het vroegere Veerse Gat heet tegenwoordig Veerse Meer en is een populair watersportgebied dat veel toeristen trekt.
De haven van de stad Veere is door de aanleg van de Veerse Gatdam niet meer met de zee verbonden, waardoor de vissersvloot van Veere moest uitwijken. De kustlijn is echter door de aanleg van de dam aanzienlijk verkort, wat het gevaar voor overstroming van Walcheren flink vermindert.
Ligging
Luchtfoto
Walcheren is een overwegend landelijke regio. De twee grootste plaatsen op het eiland zijn de provinciale hoofdstad Middelburg en de havenstad Vlissingen. Het dorp Oost-Souburg (na deze twee steden de grootste plaats van Walcheren) is onderdeel van de agglomeratie van Vlissingen. Het haven- en industriegebied Vlissingen-Oost bevindt zich grotendeels in het ingepolderde, zuidelijke deel van de Sloe en loopt door tot aan Breskens op Zuid-Beveland. Samen vormen Middelburg en Vlissingen het grootste stedelijk gebied van Zeeland met ca. 93.000 inwoners.
Enkele plaatsen op Walcheren hadden stadsrechten en worden daarom ondanks hun geringe omvang nog wel stad genoemd, zoals Arnemuiden ten noordoosten van Vlissingen. Aan de noordoostkant van het eiland, aan het Veerse Meer, ligt Veere, in vroeger eeuwen een belangrijke havenstad. Op het meest westelijke puntje van Walcheren ligt het oude vissersstadje Westkapelle. Nog oudere wortels heeft Domburg aan de noordwestkust.
Walcheren telt diverse badplaatsen, waarvan Domburg wellicht de bekendste is. Andere badplaatsen zijn Zoutelande, Dishoek, Westkapelle, Oostkapelle en Vrouwenpolder. De grootste dorpen op het platteland van Walcheren zijn Koudekerke (ten noorden van Vlissingen maar behorend tot de gemeente Veere), met 3500 inwoners, en Serooskerke.
|
|
Topografie
Topografische kaart van Walcheren, december 2015. Klik op de kaart voor een vergroting.
Gemeenten
Sinds 1 januari 1997 is Walcheren verdeeld in drie gemeenten: Middelburg, Veere en Vlissingen
Transport
De belangrijkste verbindingsweg is de A58 van Eindhoven naar Vlissingen. Vlissingen is tevens het eindpunt van de spoorlijn Roosendaal – Vlissingen (Zeeuwse Lijn).
De veerpont (fiets/voetveer) die naar Breskens vaart, vervoert sinds 2003 geen auto's meer. De verbinding naar Zeeuws-Vlaanderen verloopt nu via de Westerscheldetunnel.
Sinds 2011 ligt de N57 niet meer dwars door Middelburg, maar om die plaats heen. Het verlegde traject van de N57 loopt vanaf Knooppunt De Roode Leeuw bij Nieuw- en Sint Joosland tot de Veerse Gatdam, de lengte van het verlegde traject is 13,4 km. Ten oosten van Middelburg kruist de weg het Kanaal door Walcheren met een aquaduct. De weg is grotendeels aangelegd met 2×2 rijstroken.
Lokale omroep
Sinds 2013 heeft Walcheren een eigen radio-omroep, WFM96, wat staat voor Walcheren FM.
Externe link
Buitenplaatsen op Walcheren[dode link]
Referenties
↑ L.v.d.Tuuk (2015), Vikingen, Omniboek, Utrecht, 2016, pp 134, 169-173
↑ http://www.bunkerbehoud.com/
↑ Johan den Hollander, De Walcherse noodboerderijen en gedenkstenen in wederopbouwboerderijen, 2016, uitg. Ruimzicht
 | Zie de categorie Walcheren van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
