Ndtyhij

Graafschap Zeeland
Gewest van de Habsburgse Nederlanden (1556-1648)
1323 – 1581  →
(Details)
Kaart
Het Graafschap Zeeland rond 1350.
Algemene gegevens
Hoofdstad	Middelburg
Talen	Oudnederlands, Diets (Middelnederlands), Nederlands
Religie(s)	Rooms-Katholicisme, Protestantisme
Regering
Regeringsvorm	Graafschap
Dynastie	Zie Graven van Zeeland

Het graafschap Zeeland was, zoals de andere gewesten in de Nederlanden, tot aan de Bourgondische tijd relatief zelfstandig. Met onder andere het graafschap Henegouwen en het graafschap Holland was het verbonden in een personele unie. In de Bourgondische Kreits was het een van de Zeventien Provinciën. Samen met Zeeuws-Vlaanderen vormt het nu de provincie Zeeland. Het was bestuurlijk en juridisch verdeeld in Zeeland Bewestenschelde en Zeeland Beoostenschelde.

Het gebied is steeds de speelbal geweest van de sterkere buren, het graafschap Vlaanderen en tot 1299 het graafschap Holland en daarna tot 1323 het graafschap Henegouwen. Bij de Vrede van Parijs van 1323 tussen Vlaanderen en Henegouwen zag de graaf van Vlaanderen, Lodewijk II van Nevers af van aanspraken op Zeeland en erkende Zeeland de graaf van Henegouwen, Willem I van Henegouwen / Willem de Goede (1287 – Valencijn, 7 juni 1337), als graaf. Het werd een zelfstandig gewest, met als soeverein een graaf uit achtereenvolgens het Henegouwse, Beierse, Bourgondische en Habsburgse Huis.

Ontstaan van het graafschap Zeeland

Zie Geschiedenis van Zeeland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zie Strijd tussen Vlaanderen en Holland om Zeeland Bewestenschelde voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het graafschap ontstond, doordat Zeeland Bewestenschelde en Zeeland Beoostenschelde onder één bestuur kwamen.

• 
  Zeeland Bewestenschelde - (Walcheren, Noord-Beveland, Zuid-Beveland en ook de eilanden: Wolphaartsdijk, Borssele, Baarland en Rilland).


• 
  Zeeland Beoostenschelde - (Schouwen, Duiveland, Tholen en Sint Philipsland)

Vanaf 1012 is Middelburg het bestuurscentrum van Zeeland Bewestenschelde. De stad ontstond door de aanleg van een ringwalburg in de eerste helft van de 9e eeuw. In 1103 wordt de nederzetting als haven- en handelsplaats genoemd), werd bestuurd door:

• 18 Vlaamse graven van 1012 tot 1323 (Vrede van Parijs (1323))


• 7 Hollandse graven tussen 1167 en 1299 (condominium Vlaamse graven en Hollandse graven van Verdrag van Brugge in 1167 tot het Verdrag van Brussel in 1256).


• 2 Henegouwse graven tussen 1299 en 1323.

De belangrijkste plaats van Zeeland Beoostenschelde is Zierikzee. Zierkzee werd tussen circa 1100 en 1299 door de graven van het Hollandse Huis bestuurd en van 1299 tot 1323 door de Henegouwse graven Jan II van Avesnes (1299-1304) en Willem III van Holland (1304-1323). Zierikzee is een nederzetting ontstaan in de 9e eeuw en Boudewijn V van Vlaanderen bouwde er halverwege de 11e eeuw een grafelijk kasteel.

Het huidige Zeeuws-Vlaanderen - vroeger Staats-Vlaanderen van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden- met belangrijkste plaatsen Sluis en Hulst, behoorde tot begin 17de eeuw tot het graafschap Vlaanderen en werd door de in 1599 opgerichte Raad van Vlaanderen, vanuit Middelburg bestuurd. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog veroverd door de Republiek op de Spaanse Nederlanden.

De 18 Vlaamse graven die Midden-Zeeland en Zeeuws-Vlaanderen - tussen 1012 en 1323 - en tot in de 12e eeuw Noord-Zeeland, in leen hadden van de Duitse koning:

• 1012-1035 Boudewijn IV.


• 1035-1067 Boudewijn V.


• 1067-1070 Boudewijn VI.


• 1070-1071 Arnulf III.


• 1071-1093 Robrecht I de Fries.


• 1093-1111 Robrecht II van Jeruzalem.


• 1111-1119 Boudewijn VII.


• 1119-1127 Karel de Goede.


• 1127-1128 Willem van Clito.


• 1128-1168 Diederik van de Elzas. Condominum 1167-1256.


• 1168-1191 Filips van de Elzas. Condominum 1167-1256.


• 1191-1194 Boudewijn VIII van Henegouwen. Condominum 1167-1256.


• 1194-1205 Boudewijn IX van Constantinopel. Condominum 1167-1256.


• 1205-1244 Johanna van Constantinopel. Condominum 1167-1256.


• 1244-1278 Margaretha van Constantinopel. Condominum 1167-1256.


• 1278-1305 Gwijde van Dampierre. Soevereiniteitsstrijd met Henegouwse graven.


• 1305-1322 Robert III van Bethune. Soevereiniteitsstrijd met Henegouwse graven.


• 1322-1323 Lodewijk I van Nevers. Soevereiniteitsstrijd met Henegouwse graven.

De 7 Hollandse graven die tussen 1167 en 1299 Midden-Zeeland in onderleen hadden van de graven van Vlaanderen:

• 1167-1190 Floris III. Condominum 1167-1256.


• 1190-1203 Dirk VII. Condominum 1167-1256.


• 1203-1222 Willem I. Troonstrijd met Ada (1203-1213). Condominum 1167-1256.


• 1213-1234 Floris IV. Condominum 1167-1256.


• 1234-1256 Willem II. Condominum 1167-1256.


• 1256-1296 Floris V. Soevereiniteitsstrijd met Henegouwse graven.


• 1296-1299 Jan I. Soevereiniteitsstrijd met Henegouwse graven.

De 2 Henegouwse graven die tussen 1299 en 1323 over Noord-Zeeland en/of Midden-Zeeland regeerden:

• 1299-1304 Jan II van Avesnes. Soevereiniteitsstrijd met Vlaamse graven.


• 1304-1323 Willem III de Goede (Guillaume I de Hainaut). De eerste graaf van Zeeland vanaf 1323. Soevereiniteitsstrijd met Vlaamse graven.

Graven van Zeeland

Van 1323 (Vrede van Parijs) tot 1581 (Acte van Verlatinghe) bestaat het graafschap Zeeland. Het bestuurscentrum van het graafschap was Middelburg (dat in 1566 als eerste stad, in de Nederlandse taal, hoofdstad werd genoemd).
Zeeland vormde een personele unie met graafschap Henegouwen en Holland van 1323 tot 1433 via het Henegouwse Huis en Beierse Huis en van 1433 tot 1581 personele unie met graafschap Vlaanderen, Artesië, Henegouwen, Namen, Holland en Zutphen via het Bourgondische Huis en Habsburgse Huis.

Het Hollandse Huis hield in 1299 op te bestaan. De graven van Vlaanderen gaven bij de Vrede van Parijs in 1323 hun aanspraken op Zeeland Bewestenschelde op. De eerste graaf, van het graafschap Zeeland, was de Henegouwse graaf Willem III (Guillaume I de Hainaut).

Henegouwse Huis

• 1323-1337 Willem III van Holland (Guillaume I de Hainaut).


• 1337-1345 Willem IV van Holland (Guillaume II de Hainaut).


• 1345-1354 Margaretha II van Henegouwen (Marguerite II de Hainaut). Gehuwd met Duits koning/keizer Lodewijk IV van Beieren. Troonstrijd Margaretha II met Willem V van Holland (Guillaume III) (1349-1354).

Beierse Huis:

• 1354-1389 Willem V van Holland (Guillaume III de Hainaut). Zoon van Lodewijk IV van Beieren. Albrecht van Beieren (Albert de Wittelsbach) regent 1358-1389.


• 1389-1404 Albrecht van Beieren (Albert de Wittelsbach). Zoon van Lodewijk IV van Beieren.


• 1404-1417 Willem VI van Holland (Guillaume IV d'Ostrevant).


• 1417-1433 Jacoba van Beieren. Troonstrijd met Jan van Beieren (1417-1425).

Bourgondische Huis:

• 1433-1467 Filips de Goede. In 1430 gehuwd in Sluis met Isabella van Portugal.


• 1467-1477 Karel de Stoute.

Habsburgse Huis:

• 1477-1482 Maria van Bourgondië en Maximiliaan I van Oostenrijk.


• 1482-1506 Filips de Schone. Maximiliaan van Oostenrijk regent 1482-1494 .


• 1506-1555 Keizer Karel V. Maximiliaan van Oostenrijk regent 1506-1515.


• 1555-1581 Filips II van Spanje.

Einde van het graafschap Zeeland in 1581 (Acte van Verlatinghe of Plakkaat van Verlatinghe).

Vanaf 1473 was de Grote Raad van Mechelen het hoogste rechtscollege van het graafschap Zeeland. Het graafschap Zeeland heeft 258 jaar bestaan.

Na 1581 werd Zeeland een van de Verenigde Provinciën. Na de Noord-Nederlandse onafhankelijkheid deelde Zeeland bepaalde instellingen met Holland en West-Friesland, zoals de Hoge Raad van Holland, Zeeland en West-Friesland, het hoogste rechtscollege, nadat de noordelijke provinciën zich onttrokken hadden aan het koninklijke gezag en aan de rechtsbevoegdheid van de Grote Raad van Mechelen.
Nadat de Staten-Generaal zich in 1583 in de Noordelijke Nederlanden hadden gevestigd, kwamen zij aanvankelijk in Middelburg bijeen. Vanaf 1588 werd Den Haag de vergaderplaats.
Van 1581 tot 1795 was Zeeland - vanaf 1588, binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden - een onafhankelijke federale staat (waarvan de Staten van Zeeland de soevereinen waren), met onder andere:

• vanaf 1574/1576 eigen rechtspraak en eigen regering (Zeeuwse Regeringsraad/Landraad),


• vanaf 1578 eigen wetgeving,


• vanaf 1580 een Zeeuwse Munt,


• vanaf 1596 een Rekenkamer en


• vanaf 1597 een eigen Admiraliteit/Marine.

Steden in het graafschap Zeeland

Zelandia Comitatus, Abraham Goos.

Stemhebbende steden, in volgorde van belang (met tussen haakjes de datum dat stadsrechten werden verkregen):

• 
  Middelburg (1217)


• 
  Zierikzee (1248)


• 
  Reimerswaal (1374) -tot 1574 stemhebbend in de Staten van Zeeland-


• 
  Goes (1405)


• 
  Tholen (1366)


• 
  Vlissingen (1315) -stemhebbend in de Staten van Zeeland vanaf 1574-


• 
  Veere (1355) -stemhebbend in de Staten van Zeeland vanaf 1574-

Smalsteden (geen zitting in de Staten van Zeeland):

• 
  Arnemuiden (1574)


• 
  Brouwershaven (1477)


• 
  Domburg (1223)


• 
  Kortgene (1431)


• 
  Sint-Maartensdijk (1491)


• 
  Westkapelle (1223)

Bestuurders van Zeeland

Landen binnen de Bourgondische Kreits van het Heilige Roomse Rijk

sinds 1512: Antwerpen · ArtesiëFG · BrabantRD · Franche-ComtéFG · HenegouwenFD · HollandRG · Limburg-OvermaasRD · LuxemburgFD · Mechelen · Namen · VlaanderenFD RD · ZeelandRG 1512–1548: FrieslandRG · DoornikFD sinds 1548: GelreRD · GroningenRG · JeverV · OverijsselRG (incl. LingenV) · UtrechtRG · ZutphenRG FG FD) Geheel of deels verloren aan Frankrijk 1659–1713; RG RD) Geheel of deels verloren aan de Republiek 1581–1715; V) Door vererving bij een andere kreits

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1795)
Gewesten: Heerlijkheid Friesland · Hertogdom Gelre en Graafschap Zutphen · Graafschap Holland en West-Friesland · Heerlijkheid Overijssel · Stad en Lande · Heerlijkheid Utrecht · Graafschap Zeeland · Landschap Drenthe Generaliteitslanden: Staats-Brabant · Staats-Opper-Gelre · Staats-Overmaas · Staats-Vlaanderen