Springstaarten
Springstaarten | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Orchesella cincta | |||||||
Taxonomische indeling | |||||||
| |||||||
Klasse | |||||||
Collembola Lubbock, 1870 | |||||||
Twee waterminnende soorten, Sminthurides aquaticus (wit) en Podura aquatica (donker) | |||||||
Afbeeldingen Springstaarten op Wikimedia Commons | |||||||
Springstaarten op Wikispecies | |||||||
|
De springstaarten (Collembola, Latijn voor kleefbuis) vormen een klasse[1] van zespotigen die 8700 beschreven soorten telt.
Hoewel de leden van de springstaarten, protura en de diplura allemaal monddelen hebben die in een buidel binnen de kop liggen (entognatha), lijken volgens recent onderzoek van hun mitochondriaal DNA de Collembola toch niet nauwer verwant met de twee andere groepen dan met de insecten. Sterker nog, de collembola lijken minder aan de insecten verwant dan de meeste schaaldieren (Crustacea).
Inhoud
1 Kenmerken
2 Verzamelmethoden
3 Kweek
4 Belang voor de mens
5 Taxonomie
6 Aanbevolen prepareertechnieken
7 Externe links
Kenmerken
De springstaart wordt gekenmerkt door monddelen die in de kop liggen, een buisvormig orgaan - de collofoor - onder het abdomen (waar ze hun wetenschappelijke naam aan ontlenen) en (bijna altijd) een gevorkte staart (furcula) waaraan ze hun Nederlandse naam ontlenen. Met behulp van deze staart kunnen ze bij gevaar wegspringen. De meeste Collembola zijn minder dan 6 mm lang, veel soorten worden slechts enkele millimeters. Antennen zijn altijd aanwezig; cerci nimmer.
Collembola leven in het algemeen in de bovenste lagen van de bodem (strooisellaag) en voeden zich met rottend organisch materiaal en schimmels. Ze kunnen daar in enorme aantallen voorkomen - honderden of duizenden per vierkante meter in de meeste Nederlandse tuinen.
Verzamelmethoden
Springstaarten kunnen het gemakkelijkst worden gevangen door middel van een berlesetrechter, een trechtervormige verzamelbak met een opening aan de onderkant, afgesloten door een stuk grof gaas. In de trechter wordt een hoeveelheid bodemstrooisel gedaan waarna men de trechter op een bakje conserveringsvloeistof (alcohol) zet en van bovenaf onder een lamp laat drogen. De aanwezige strooiselorganismen vluchten voor het licht en de uitdroging naar onderen tot ze uiteindelijk in de verzamelbak vallen en kunnen worden geoogst.
Kweek
Springstaarten zijn vrij gemakkelijk te kweken; op het web zijn vele recepten te vinden.[2] Ze worden wel door terrariumhouders gekweekt als voer voor kleine terrariumdieren, of om schimmels uit te roeien.
Belang voor de mens
Springstaarten maken deel uit van de fauna die bladafval helpt verwerken tot compost.
Een Nederlandse specialist op het gebied van springstaarten is Matty Berg, universitair docent ecologie van levensgemeenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.[3]
Taxonomie
- Orde Poduromorpha - Börner, 1913, sensu D'Haese CA, 2002:1148
- Superfamilie Neanuroidea - Massoud Z, 1967:58, sensu D'Haese CA, 2002:1148
- Familie Neanuridae - Börner, 1901, sensu Deharveng L, 2004:424
- Onderfamilie Caputanurininae - Lee, 1983
- Onderfamilie Frieseinae - Massoud, 1967
- Onderfamilie Morulininae - Börner, 1906
- Onderfamilie Neanurinae - Börner C, 1901:33, sensu Cassagnau, 1989
- Onderfamilie Pseudachorutinae - Börner, 1906
- Onderfamilie Uchidanurinae - Salmon, 1964
- Onderfamilie Caputanurininae - Lee, 1983
- Familie Brachystomellidae - Stach, 1949
- Familie Odontellidae - Massoud, 1967
- Familie Neanuridae - Börner, 1901, sensu Deharveng L, 2004:424
- Superfamilie Poduroidea - sensu Palacios-Vargas, 1994:409
- Familie Poduridae - Latreille, 1804, i.s.
- Familie Poduridae - Latreille, 1804, i.s.
- Superfamilie Hypogastruroidea - Salmon JT, 1964:103, sensu Deharveng L, 2004:427
- Familie Hypogastruridae - Börner, 1906
- Familie Pachytullbergiidae - Stach, 1954
- Familie Paleotullbergiidae - Deharveng L, 2004:427
- Familie Hypogastruridae - Börner, 1906
- Superfamilie Gulgastruroidea
- Familie Gulgastruridae - Lee B-H & Thibaud J-M, 1998:453
- Familie Gulgastruridae - Lee B-H & Thibaud J-M, 1998:453
- Superfamilie Onychiuroidea - sensu D'Haese CA, 2002:1148,1149
- Familie Onychiuridae - Lubbock, 1867
- Onderfamilie Onychiurinae - Börner, 1901
- Onderfamilie Tetrodontophorinae - Stach, 1954
- Onderfamilie Lophognathellinae - Stach, 1954
- Onderfamilie Onychiurinae - Börner, 1901
- Familie Tullbergiidae - Bagnall RS, 1935:238
- Familie Onychiuridae - Lubbock, 1867
- Superfamilie Isotogastruroidea
- Familie Isotogastruridae - Thibaud J-M & Najt J, 1992, i.s.
- Familie Isotogastruridae - Thibaud J-M & Najt J, 1992, i.s.
- Superfamilie Neanuroidea - Massoud Z, 1967:58, sensu D'Haese CA, 2002:1148
- Orde Entomobryomorpha - Börner, 1913, sensu Soto-Adames FN et al., 2008:501
- Superfamilie Tomoceroidea - Szeptycki A, 1979:112
- Familie Oncopoduridae - Carl J & Lebedinsky J, 1905:565
- Familie Tomoceridae - Schäffer, 1896
- Familie Oncopoduridae - Carl J & Lebedinsky J, 1905:565
- Superfamilie Isotomoidea - Szeptycki, 1979:112, sensu Soto-Adames FN et al., 2008:504
- Familie Isotomidae - Schäffer, 1896
- Onderfamilie Anurophorinae - Börner C, 1901:42
- Onderfamilie Proisotominae - Stach, 1947
- Onderfamilie Isotominae - Schäffer, 1896
- Onderfamilie Pachyotominae - Potapov MB, 2001:18
- Onderfamilie Anurophorinae - Börner C, 1901:42
- Familie Actaletidae - Börner, 1902, sensu Soto-Adames FN et al., 2008:506
- Familie Protentomobryidae - Folsom, 1937
- Familie Isotomidae - Schäffer, 1896
- Superfamilie Entomobryoidea - Womersley, 1934, sensu Soto-Adames FN et al., 2008:502
- Familie Microfalculidae - Massoud & Betsch, 1966
- Familie Praentomobryidae - Christiansen, KA et Nascimbene, P, 2006:354
- Familie Entomobryidae - Schäffer, 1896
- Onderfamilie Capbryinae - Soto-Adames FN, Barra J-A, Christiansen K & Jordana R, 2008:508
- Onderfamilie Orchesellinae - Börner C, 1906:162, sensu Szeptycki A, 1979:115
- Onderfamilie Entomobryinae - Schäffer, 1896, sensu Szeptycki A, 1979:115
- Onderfamilie Lepidocyrtinae - Wahlgren E, 1906:67, sensu Szeptycki A, 1979:115
- Onderfamilie Seirinae - Yosii R, 1961, sensu Szeptycki A, 1979:115
- Onderfamilie Willowsiinae - Yoshii R & Suhardjono YR, 1989:35, sensu Janssens F, 2008
- Onderfamilie Capbryinae - Soto-Adames FN, Barra J-A, Christiansen K & Jordana R, 2008:508
- Familie Paronellidae - Börner, 1913, sensu Soto-Adames FN et al., 2008:507
- Onderfamilie Paronellinae - Börner, 1913, sensu Soto-Adames FN et al., 2008:507
- Onderfamilie Cyphoderinae - Börner, 1913, sensu Soto-Adames FN et al., 2008:507
- Onderfamilie Paronellinae - Börner, 1913, sensu Soto-Adames FN et al., 2008:507
- Familie Oncobryidae - Christiansen, KA et Pike, E, 2002:167,-
- Familie Microfalculidae - Massoud & Betsch, 1966
- Superfamilie Coenaletoidea - Soto-Adames FN et al., 2008:506
- Familie Coenaletidae - Bellinger, 1985:117
- Familie Coenaletidae - Bellinger, 1985:117
- Superfamilie Tomoceroidea - Szeptycki A, 1979:112
- Orde Neelipleona - Massoud Z, 1971:198
- Familie Neelidae - Folsom JW, 1896:391
- Familie Neelidae - Folsom JW, 1896:391
- Orde Symphypleona - Börner, 1901, sensu Massoud, 1971
- Superfamilie Sminthuridoidea - sensu Fjellberg A, 1989:133
- Familie Mackenziellidae - Yosii, 1961
- Familie Sminthurididae - Börner, 1906, sensu Betsch J-M & Massoud Z, 1970:199
- Familie Mackenziellidae - Yosii, 1961
- Superfamilie Katiannoidea - Bretfeld, 1994
- Familie Katiannidae - Börner, 1913, sensu Bretfeld G, 1999:13
- Familie Spinothecidae - Delamare Deboutteville, 1961, sensu Bretfeld, 1994
- Familie Arrhopalitidae - Stach, 1956, sensu Bretfeld G, 1999:13
- Familie Collophoridae - Bretfeld G, 1999:13
- Familie Katiannidae - Börner, 1913, sensu Bretfeld G, 1999:13
- Superfamilie Sturmioidea - Bretfeld, 1994
- Familie Sturmiidae - Bretfeld, 1994
- Familie Sturmiidae - Bretfeld, 1994
- Superfamilie Sminthuroidea - Bretfeld, 1994
- Familie Sminthuridae - Lubbock, 1862, sensu Deharveng, L, 2004:427
- Onderfamilie Sminthurinae - Lubbock, 1862, sensu Deharveng, L, 2004:427
- Onderfamilie Sphyrothecinae - Betsch J-M, 1980:149
- Onderfamilie Sminthurinae - Lubbock, 1862, sensu Deharveng, L, 2004:427
- Familie Bourletiellidae - Börner, 1912, sensu Bretfeld, 1994
- Familie Sminthuridae - Lubbock, 1862, sensu Deharveng, L, 2004:427
- Superfamilie Dicyrtomoidea - Bretfeld, 1994
- Familie Dicyrtomidae - Börner, 1906, sensu Deharveng, L, 2004:427
- Onderfamilie Ptenothricinae - Richards, 1968
- Onderfamilie Dicyrtominae - Richards, 1968
- Onderfamilie Ptenothricinae - Richards, 1968
- Familie Dicyrtomidae - Börner, 1906, sensu Deharveng, L, 2004:427
- Superfamilie Sminthuridoidea - sensu Fjellberg A, 1989:133
Aanbevolen prepareertechnieken
Aanbevolen conserveringsmethode: bewaren in alcohol, of microscopisch preparaat (zie hiervoor insecten prepareren).
Externe links
- ITIS taxonomieproject
- taxo-browser
- bbc-link over de afstamming
- Taxonomische checklist met alle bekende soorten Collembola ter wereld
Bronnen, noten en/of referenties
|