Ndtyhij

Foto van Joyce, C. Ruf, Zürich, omstreeks 1918

Dublin

Eerste uitgave van Ulysses

James Augustine Aloysius Joyce (Dublin, 2 februari 1882 – Zürich, 13 januari 1941) was een Iers schrijver die wordt beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers van de 20e eeuw. Zijn hoofdwerk is de roman Ulysses.

Biografie

James Joyce werd geboren in een rijke katholieke familie in Dublin die door omstandigheden in armoede terechtkwam. Hij studeerde literatuur aan het University College Dublin, alwaar hij het katholicisme afzwoer.

Toen in 1902 zijn studie was afgerond, besloot hij schrijver te worden en bezocht Parijs voor de eerste maal. In 1904 verhuisde hij met het kamermeisje Nora Barnacle naar het continent. Ze woonden 10 jaar in Triëst op Via Nicolo 30, waar hun zoon geboren werd. Joyce gaf er les aan de Berlitzschool.

Zijn Ierse achtergrond bleek essentieel voor zijn literatuur, want hij schreef uitsluitend over Ierse thema's. In 1902 verschenen drie van zijn verhalen in een Iers tijdschrift voor boeren, geschreven onder het pseudoniem Stephen Dedalus. Deze verhalen werden later verwerkt in Dubliners, een verhalenbundel die uiteindelijk in 1914 werd gepubliceerd. De verhalen zijn 'epiphanies' (openbaringen) – een woord dat door Joyce gebruikt wordt om het plotselinge bewustzijn van de 'ziel' van iets te beschrijven.

De Eerste Wereldoorlog dwong het gezin te verhuizen naar Zürich in het neutrale Zwitserland. Hier begon Joyce te werken aan Ulysses. Na een korte terugkeer naar Triëst woonde hij vanaf 1920 in Parijs. Hij wilde niet in Ierland wonen en reageerde op vragen hierover met: "Heb ik het ooit verlaten?"

In Ulysses gebruikt Joyce de mythen van Odysseus, Penelope en Telemachus in een moderne setting. Leopold Bloom, en respectievelijk zijn vrouw Molly Bloom en Stephen Dedalus vervullen de hoofdrollen en tonen middels een parodie het contrast met hun mythische modellen. Het boek laat het leven in Dublin zien, met de nadruk op het verval en de eentonigheid van de stad.

In 1922 werd Ulysses uiteindelijk gepubliceerd door de Parijse boekhandel Shakespeare and Company, en het bleek een onmiddellijk succes. In 1931 trouwde hij met Nora Barnacle.^[1] In 1939 werd de eerste complete versie van Finnegans Wake uitgebracht bij Faber en Faber. Uit dit werk (alsook uit brieven naar zijn vrouw Nora) blijkt ook zijn belangstelling voor seksualiteit. In een kleurrijk verhullend taalgebruik beschrijft hij taboeonderwerpen zoals naaktheid, voyeurisme en masturbatie.

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, in 1940, vluchtte Joyce met zijn gezin terug naar Zürich waar hij enkele maanden later, op 13 januari 1941, in het Rode Kruisziekenhuis overleed.

James Joyce ligt begraven op de Flunternbegraafplaats in Zürich. Toen Nora tien jaar later overleed, werd zij eerst apart begraven. In 1966, 25 jaar na James' overlijden, gaf de gemeente Zürich hen echter een monumentaal graf, waar later ook hun zoon Giorgio en diens tweede echtgenote werden bijgezet. Naast het graf staat een bronzen beeld van James Joyce, gemaakt door de Amerikaanse kunstenaar Milton Hebald.

Waardering en invloed

Het werk van Joyce kent vele interpretaties, is in de voorbije eeuw ontelbaar malen onderwerp van literaire studie geweest en was van grote invloed op een veelheid aan schrijvers van diverse pluimage, zoals Samuel Beckett^[2], Robert Anton Wilson, John Updike en Joseph Campbell. Andere literatoren bekijken het werk van Joyce met meer gemengde gevoelens, zoals Vladimir Nabokov, die Ulysses briljant noemde maar Finnegans Wake vreselijk. Daarnaast zijn er ook negatieve geluiden, zoals van Martin Amis die in 2010 over James Joyce en Samuel Beckett zei: “Ze behoren tot de meest invloedrijke schrijvers van de 20e eeuw, maar zijn amper onderhoudend”.^[3]

Hoe dan ook, Ulysses wordt algemeen beschouwd als het hoogtepunt van de moderne literaire beweging uit de 20e eeuw. De grote invloed van Joyce op de wereldliteratuur van de voorbije eeuw is onmiskenbaar en zijn bewonderaars zijn nog altijd talrijk. De Joyce-verenigingen behoren tot de levendigste literaire genootschappen in de wereld. Jaarlijks worden op 16 juni het werk en het leven van Joyce door liefhebbers gevierd (Bloomsday), in Dublin, maar ook op vele plaatsen daarbuiten.

In 1999 werd Joyce door Time gekozen tot een van de 100 belangrijkste personen uit de 20e eeuw. Op Modern Library’s lijst van 100 beste Engelstalige romans uit de 20e eeuw uit 1998 staat Ulysses op de 1e plaats, A Portrait of the Artist as a Young Man op nummer 3 en Finnegans Wake op 77.

Joyce in België en Nederland

Waarschijnlijk op 6 augustus 1926 kwam Joyce aan in België, waar hij in Oostende verbleef tot medio september. Vervolgens was hij in Gent en daarna van 17 tot 20 september in Antwerpen. In Antwerpen maakte hij veel notities voor Finnegan's Wake, de stad komt zelfs voor in dit boek als Gnantwerp (Joyce had hier last van ‘gna[n]ts’ oftewel muggen). Van 20 tot 29 september verbleef hij in Brussel voor hij naar Frankrijk vertrok.


Het jaar daarop was Joyce tussen 21 mei en 20 juni in Nederland. Eerst tot 7 juni in Den Haag en Scheveningen (waar hij op het strand werd aangevallen door een hond), vervolgens in Amsterdam, vanwaaruit hij het Tsaar Peterhuisje in Zaandam bezocht. Op 14 juni was hij weer in Den Haag, vanwaar hij terugkeerde naar Parijs.

Bibliografie

Dubliners, 1914

• 
  Chamber music (collectie gedichten) (1907)


• 
  Dubliners (1914)


• 
  A Portrait of the Artist as a Young Man (1916)


• 
  Exiles (het enige toneelstuk) (1918)


• 
  Ulysses (1922)


• 
  Pomes Penyeach (collectie gedichten) (1927) (later voorzien van muziek in The Joyce Book)


• 
  Finnegans Wake (1939)


• 
  Stephen Hero ((gedeeltes van) een eerdere versie van A Portrait of the Artist as a Young Man) (1944)


• 
  The Critical Writings (werk dat Joyce schreef voor kranten, lezingen en dergelijke) (1959)


• 
  Giacomo Joyce (postuum gepubliceerd manuscript) (1968)

Verder zijn er ook nog verschillende volumes met brieven uitgebracht, verzameld en bewerkt door onder meer Richard Ellmann.

De meeste van Joyce' boeken zijn in het Nederlands vertaald, zoals Dubliners, Een portret van de kunstenaar als jongeman, Ulysses, Finnegans Wake, Pomes Penyeach en andere gedichten en Giacomo Joyce.

Externe links

• 
  International James Joyce Foundation aan de Ohio State University.


• 
  Zurich James Joyce Foundation.


• 
  From Dublin to Ithaca: Cornell's James Joyce Collection.


• 
  The James Joyce Scholars' Collection (University of Wisconsin Digital Collections Center).


• 
  The James Joyce Centre (museum in Dublin).


• 
  Genetic Joyce Studies: Electronic Journal for the Study of James Joyce's Works in Progress (jaarlijks verschijnend tijdschrift uitgegeven door het Centre for Manuscript Genetics aan de Universiteit Antwerpen).


• 
  Music in the Works of James Joyce (muziek in de werken van James Joyce).


• 
  Bulgen Horesies: James Joyce in België.


• 
  James Joyce in Nederland: vis of verzinsels?.

Voetnoten