Ndtyhij

Zie London (doorverwijspagina) voor alle betekenissen van Londen en London.

Londen
London

Stad in Engeland
Situering
Land	Engeland
Regio	Groot-Londen
Coördinaten	51°30'26"NB, 0°7'39"WL
Algemeen
Oppervlakte	(Greater London) 1.577,3 km²
Inwoners (2015)	8.674.713 (5.354 inw./km²)
Overig
Website	www.london.gov.uk
Foto's
Boven: Skyline van City of London, Midden links: Tower Bridge, Midden rechts: London Eye, Onder: Palace of Westminster.
Portaal    Verenigd Koninkrijk Londen

Londen (Engels: London) is de hoofdstad en grootste stad van zowel Engeland als het Verenigd Koninkrijk.

In de regio Groot-Londen, waarvan de begrenzing tegenwoordig vaak gelijk wordt gesteld aan die van de stad Londen, wonen bijna 8,7 miljoen mensen. De hele regio van de metropool strekt zich evenwel nog ver uit buiten de grenzen van Groot-Londen. De grenzen hiervan zijn niet gemakkelijk aan te geven, het aantal inwoners ligt tussen de 12 en 14 miljoen.^[1] Tussen 1831 en 1925 was Londen de grootste stad ter wereld.^[2][3]

De stad is, behalve de hoofdstad en de grootste stad van het Verenigd Koninkrijk, ook het politieke, economische en culturele centrum van dat land. Ook in Europa en de wereld vervult ze een belangrijke functie op diverse gebieden: Londen wordt als een van de vier traditionele alfa-wereldsteden beschouwd, samen met Parijs, Tokio en New York.^[4] Vooral in de 18e en de 19e eeuw was Londen als hoofdstad van het Britse Rijk het absolute politieke en economische machtscentrum van de wereld.

Londen telt vier plaatsen die op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO staan: de Tower of London, de historische nederzetting van Greenwich, de Kew Gardens, en een gezamenlijke inschrijving bestaande uit het Palace of Westminster, Westminster Abbey en Saint Margaret's Church.^[5]

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Londen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Londinium omstreeks 400 n.Chr.

Prehistorie en oudheid

Volgens de middeleeuwse mythologie van Geoffrey van Monmouth werd Londen gesticht door Brutus van Troje en stond bekend als Troia Nova, dat verbasterd werd tot Trinovantum.^[6] Koning Lud zou de stad hebben omgedoopt in Caer Ludein, de oorsprong van de naam "Londen".^[7] Geoffrey voorziet het voorhistorische Londen van een rijke tooi van legendarische koningen en interessante verhalen, die eveneens in zijn Historia regum Britanniae worden beschreven. Archeologen hebben echter, behalve tekenen van landbouw en resten van bewoning, geen bewijs gevonden van een voorhistorische of Britse stad.

Gedurende de prehistorie was Londen een landbouwgebied. In dit gebied waren de handelsposten Egham en Brentford gevestigd. Deze twee plaatsen zijn niet uitgegroeid tot steden, mede vanwege een gebrek aan communicatiemogelijkheden.^[8] Belangrijke vondsten, zoals het Schild van Battersea, dat in de Theems bij Chelsea werd gevonden, doen wel vermoeden dat het gebied belangrijk was.^[9]

Rond het jaar 50, onder de Romeinse keizer Claudius, werd de stad als Londinium gesticht op de noordoever van de Theems.^[10] Het was de hoofdstad van de Romeinse provincie Britannia. Waarschijnlijk werd al in de tweede eeuw een brug over de rivier gebouwd. Nadat de stad in 61, door troepen van Boudicca, geheel verwoest werd, groeide zij uit tot een van de grootste steden van het Romeinse Rijk.^[11] Na het vertrek van de Romeinen in 410 raakte de stad in verval.

Willem de Veroveraar op het Tapijt van Bayeux

Middeleeuwen

Angelsaksische koningen heersten over Engeland na het vertrek van de Romeinen. De stad werd regelmatig geplunderd door Vikingen. Alfred de Grote versloeg de Vikingen na een reeks van veldslagen.^[12] Zo kon de stad weer tot bloei komen.
De Normandiër Willem de Veroveraar trof, na zijn verovering in 1066 (zie Slag bij Hastings), een welvarende stad aan. Na zijn overwinning verwoestte het leger van Willem een groot gedeelte van het land in een poging de Engelsen te onderwerpen, maar hij ontweek Londen. Hij wachtte bij Berkhamsted totdat de officials van de stad hem als koning zouden erkennen. De Londenaren stemden snel in met zijn voorstel en zodoende werd Londen de hoofdstad van het gebied dat in handen was van Willem.^[13]

Londen groeide verder in welvaart en inwonertal tijdens de middeleeuwen. De stad had in 1100 ongeveer 40.000 inwoners, in 1300 waren dat er al bijna 100.000.^[14] Londen wist zich dankzij zijn rijkdom steeds zelfstandiger te maken van de koningen. Tegen betaling verkreeg het verschillende vrijheden en privileges. Zo kreeg de stad in 1194 van Richard Leeuwenhart het statuut dat een bestuur van mayor (burgemeester) en aldermen (wethouders) handhaafde. Dit werd bevestigd in een nieuw handvest van 1199. In 1215 moest Jan zonder Land nieuwe privileges toestaan, als gevolg van de bepalingen in de Magna Carta.

Geleidelijk verwierf de City zoveel zelfbestuur, dat geen enkele ambtenaar van de koning er toegang had en de koning zelf alleen na toestemming. De macht was in handen van de kooplieden, die zich hadden verenigd in corporaties. Ook buitenlandse kooplieden vestigden zich in de stad, Florentijnen, Genuezen, Venetianen en vooral Hanzekooplui, die sinds 1157 hun kantoor hadden in Steel Yard. Tijdens de Rozenoorlog was Londen neutraal, waardoor het van zowel het huis Lancaster als van hun tegenstanders van het huis York privileges kreeg. In 1381 werd de stad geplunderd door opstandige boeren onder Wat Tyler.^[15]

De grote brand in 1666 richtte de stad veel schade aan

Nieuwe Tijd

Londen werd al vroeg een financieel en handelscentrum: in 1565 werd de Royal Exchange gesticht, de eerste beurs van de stad. Twee rampen troffen Londen kort na elkaar: in 1665 was er een grote pestepidemie, die ongeveer 100.000 slachtoffers eiste,^[16] en in 1666 de grote brand van Londen, die van 2 tot 5 september woedde en een groot deel van de City verwoestte. Hierbij ging ook St Paul's Cathedral in vlammen op. Tegelijkertijd was de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog aan de gang.
Sir Christopher Wren speelde een grote rol bij de stedenbouwkundige planning en wederopbouw na de Grote Brand. Zo ontwierp hij de nieuwe St Paul's Cathedral en het herdenkingsmonument van de Grote Brand, eenvoudigweg 'The Monument' geheten. Wren voerde ook enkele verbouwingen uit aan het Palace of Whitehall alvorens het complex afbrandde in 1698.

Aan het einde van de zeventiende eeuw stichtte koning Willem III, met behulp van Nederlands kapitaal, de Bank of England, gevestigd in Threadneedle Street.
In de achttiende eeuw was Londen een zeer welvarende stad. Het had van Amsterdam de rol van financieel wereldcentrum overgenomen. In 1851 en in 1862, tijdens het Victoriaanse tijdperk, werden er wereldtentoonstellingen georganiseerd.

In de tweede helft van de 19e eeuw werd in de stad een grootschalig rioolstelsel aangelegd, onder leiding van Sir Joseph Bazalgette. Hiermee was Londen de eerste stad ter wereld die op deze manier de levensstandaard en gezondheid van de bevolking aanzienlijk verbeterde.

Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Londen zwaar getroffen door Duitse bombardementen, waarbij ongeveer 20.000 doden vielen.^[17] Londen was het zenuwcentrum van de verdediging tegen de dreiging van de asmogendheden. Vanuit de Cabinet War Rooms leidde premier Winston Churchill het rijk. Vanuit een bunker onder het metrostation Goodge Street leidde Dwight Eisenhower operatie Overlord en de invasie van het vasteland van Europa.

Na de Tweede Wereldoorlog

Canary Wharf in de Docklands

Enkele malen (in 1952 en 1962) is Londen ernstig bedreigd door overstromingen (de stad zakt met een snelheid van 30 cm per eeuw),^[18] wat de aanleg van de imposante Thames Barrier (1977–1982) bij Woolwich in de Theems noodzakelijk maakte.

Door de jaren heen is de stad als een inktvlek in alle richtingen gegroeid en slokte vele kleine stadjes en dorpen op. De groei naar buiten toe wordt nu enigszins afgeremd door de instelling van een groengordel. De ontwikkeling concentreert zich nu in een opwaardering van de oude havengebieden, de Docklands.

Londen is vanwege zijn status als wereldstad en als hoofdstad van het Verenigd Koninkrijk regelmatig het doelwit geweest van terrorisme. In 1939 en 1940 en tussen 1973 en 2001 werd door de Provisional Irish Republican Army een groot aantal bomaanslagen gepleegd. De zwaarste aanslagen waren echter een serie terroristische bomaanslagen op 7 juli 2005. Bij explosies in drie verschillende metrostellen vielen 39 slachtoffers. Ook een bus werd opgeblazen, daar vielen 13 doden.^[19] Twee weken later mislukte een serie soortgelijke aanslagen. Een nieuwe aanslag met twee bomauto's op vrijdag 29 juni 2007 werd ternauwernood voorkomen.

In het begin van de 21ste eeuw oefent de stad een aantrekkingskracht uit op zowel (Russische) miljardairs als (illegale) immigranten.^[20][21] Als gevolg van gestegen huurprijzen en bezuinigingen op de uitkeringen stijgt het aantal mensen dat op straat slaapt.^[22]

Geografie

Topografie

Satellietfoto van Londen

De miljoenenstad Londen, of Groot-Londen, ligt in het zuidoosten van Engeland. Groot-Londen heeft een oppervlakte van 1,572 km².^[23]

De stad wordt ruwweg van west naar oost doorsneden door de rivier de Theems. De riviervlakte waar de Theems door stroomt is de Thames Valley. Ooit was deze rivier veel breder en ondieper dan zij nu is en werd ze begrensd door drasland; ter hoogte van de London Bridge was sprake van getijdenwerking en bij hoogtij kon het water tot wel een kilometer breed worden, ongeveer vijf keer zo breed als nu.^[24] Met de aanleg van de grootste Thames Embankment vanaf 1862 werd de breedte van de rivier sterk beperkt, werd bijna 9 hectare land aangewonnen en konden een riool, een metrolijn en wegen aangelegd worden. Nog altijd vormt de getijdenwerking van de rivier een bedreiging voor Londen, al moet de Thames Barrier, een waterkering in de Theems in het oosten van Londen, de komende decennia voldoende bescherming bieden.

Het hoogste natuurlijke punt in Londen is Westerham Heights met een hoogte van 245 meter.^[25] Westerham Heights ligt in de borough Bromley in Outer London, de buitenring van Groot-Londen. De acht hoogste natuurlijke punten van de stad liggen allemaal in Outer London. Het hoogste punt van Inner London, het centrale deel van Groot-Londen, is Hampstead Heath in de borough Camden met een hoogte van 134 meter.

De City of London is de historische stadskern; die wordt meestal alleen de City genoemd. De City is vooral bekend door het grote aantal financiële instellingen, dat er is gevestigd. Het gebied is slechts 2,6 km² groot en wordt ook wel de square mile genoemd. De City heeft ongeveer 7000 inwoners.^[26]

Bestuurlijke indeling

Londen bestaat uit dertien boroughs (deelgemeenten) van Inner London: de City of London en twaalf direct omliggende boroughs, omringd door Outer London in Greater London (de stad als geheel). De boroughs zelf zijn ook weer opgedeeld in verschillende wijken. De stad kent in totaal 32 bestuurlijke eenheden.

De City of London is geen borough, maar een ceremonieel graafschap. De City of London heeft daarnaast de status van stad, net als de City of Westminster.

City of London City of Westminster Kensington and Chelsea Hammersmith and Fulham Wandsworth Lambeth Southwark Tower Hamlets Hackney Islington Camden Brent Ealing Hounslow Richmond Kingston Merton

Sutton Croydon Bromley Lewisham Greenwich Bexley Havering Barking and Dagenham Redbridge Newham Waltham Forest Haringey Enfield Barnet Harrow Hillingdon

Klimaat

Londen heeft een gematigd zeeklimaat. Relatief gezien komen regen en sneeuw niet veel voor. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het hitte-eilandeffect. Toch kent men in Londen wel sneeuwval, zoals tijdens de sneeuwstorm van februari 2009.

Demografie

Bevolkingssamenstelling

Land van herkomst	Bevolking (2001)
Verenigd Koninkrijk	5.230.155
India	172.162
Ierland	157.285
Bangladesh	84.565
Jamaica	80.319
Nigeria	68.907
Pakistan	66.658
Kenia	66.311
Sri Lanka	49.932
Ghana	46,513
Cyprus	45.888
Zuid-Afrika	45.506
Verenigde Staten	44.622
Australië	41.488
Duitsland	39.818
Turkije	39.128
Italië	38.694
Frankrijk	38.130
Somalië	33.831
Oeganda	32.082
Nieuw-Zeeland	27.494

In een grote stad als Londen is de bevolkingssamenstelling zeer divers. In de stad wonen meer dan 100 verschillende nationaliteiten en er worden meer dan 300 talen gesproken.^[29][30] Van alle inwoners van Londen is 32% buiten het Verenigd Koninkrijk geboren, van de inwoners van Inner London zelfs 39%.
69,4 procent van de 7,5 miljoen inwoners zijn blank. De grootste groep immigranten in Londen zijn Indiërs (6,5%), gevolgd door Bengalen en Pakistanen (beide 2,3%).^[31]

In de tabel van de bevolking naar het land van herkomst is te zien dat veel etnische groepen afkomstig zijn uit het voormalige Britse Rijk.

Ontwikkeling van het inwonertal

Uit de tabel, die de ontwikkeling van de bevolking aangeeft, valt op te maken dat het inwonertal sinds 1939 is afgenomen. De laatste jaren neemt het inwonertal weer toe.

* Vanaf 1881 geldt het inwonertal voor Groot-Londen.

Religie

Westminster Abbey

58,2% van de Londenaren noemt zichzelf christen.^[33] 15,8% van de Londenaren zegt dat ze niet gelovig zijn. Andere grote religieuze groeperingen in Londen zijn moslims (8,5%), hindoes (4,1%), joden (2,1%), Sikhs (1,5%), Boeddhisten (0,8%), Paganisten (0,3%) en overige (0,2%).^[33] 8,7% heeft bij de volkstelling van 2001 geen antwoord gegeven op de vraag welk geloof zij aanhangen.^[33]

De Bait-ul-Futuh-moskee

In Londen staat een groot aantal kerken, waarvan er een paar wereldberoemd zijn. Zo worden de koningen van Engeland allen gekroond in Westminster Abbey. Koning Harold II Godwinson was de eerste vorst die er werd gekroond, in 1066. Op de eerste kerstdag van datzelfde jaar werd Willem de Veroveraar hier al gekroond als zijn opvolger. Ook alle daaropvolgende Engelse vorsten werden hier gekroond, behalve Eduard V en Eduard VIII, die niet werden gekroond.^[34] De aartsbisschop van Canterbury leidt traditioneel deze ceremonie, hoewel Harold en Willem werden gekroond door de aartsbisschop van York.
De St. Paul's Cathedral is de grootste kerk van de stad. De kerk is de zetel van de bisschop van Londen. In deze kerk vond het huwelijk plaats tussen kroonprins Charles en Lady Diana Spencer. Andere bekende kerken in Londen zijn: All Hallows-by-the-Tower, All Souls, Brompton Oratory, Southwark Cathedral, St. Martin-in-the-Fields, Temple Church, Westminster Cathedral, St Paul's Covent Garden en St Mary-le-Strand.

Er wonen veel moslims in Tower Hamlets en Newham. De belangrijkste moskeeën zijn de London Central Mosque en de Bait-ul-Futuh Moskee. Hindoes wonen vooral in Harrow en Brent, terwijl de Sikhgemeenschappen vooral in Oost- en West-Londen wonen.

Bestuur

Lokale overheid

De City Hall, het stadhuis van Londen, gelegen aan de Theems

De Londen Cityhall en the Shard, Europa's hoogste wolkenkrabber

Het lokale bestuur van Londen is opgedeeld in twee niveaus. Het hoogste niveau wordt gevormd door de Greater London Authority (GLA), dat zelf ook weer bestaat uit twee, gekozen, onderdelen: de burgemeester van Londen, die de uitvoerende macht in handen heeft, en de London Assembly, die het beleid van de burgemeester kan onderzoeken en zijn begrotingsvoorstellen kan goedkeuren of afwijzen. Beide onderdelen hebben de moderne City Hall langs de Theems als hoofdkantoor. Het huidige systeem bestaat pas sinds 2000; voor dat jaar werd de overheid gevormd door de in 1986 afgeschafte Greater London Council. Hierdoor bestaat de titel "Burgemeester van Londen" pas sinds 2000. Bij de verkiezingen voor het burgemeesterschap van Londen op 5 mei 2016 werd Sadiq Khan van de Labour Party verkozen tot burgemeester van Londen. Hij volgt hiermee conservatief Boris Johnson op die op zijn beurt in 2008 Ken Livingstone na twee termijnen opvolgde.

Het lagere niveau van het Londense lokale bestuur wordt gevormd door 33 plaatselijke overheden: de raden van de 32 Londense boroughs, en de City of London Corporation.^[35] De City heeft een eigen burgemeester, ook wel de Lord Mayor (of the City of London) genoemd.^[36] Deze 33 plaatselijke overheden hebben de verantwoordelijkheid over lokale zaken als onderwijs, sociale voorzieningen, afvalinzameling en de lokale infrastructuur.

De Metropolitan Police Service is verantwoordelijk voor de veiligheid in Groot-Londen, uitgezonderd voor de City of Londen, en staat onder toezicht van de Metropolitan Police Authority. De City heeft een eigen politie, de City of London Police. Voor de veiligheid in de National Rail en de Underground, de metro van Londen, wordt gezorgd door de London Transport Police. De London Fire Brigade, de brandweer in Londen, is actief in heel Groot-Londen, inclusief de City, en behoort tot de grootste brandweerkorpsen ter wereld.^[37] De ambulancedienst van Londen is de London Ambulance Service NHS Trust.^[38] Her Majesty's Coastguard en de Royal National Lifeboat Institution zijn beide actief als reddingdienst op de Theems.

Nationale overheid

Londen heeft, als hoofdstad van het Verenigd Koninkrijk, een belangrijke functie in het nationale bestuur. Het Britse parlement zetelt in het Palace of Westminster, beter bekend onder de naam Houses of Parliament. In de omgeving van het Palace of Westminster, met name aan de straat Whitehall, ligt nog een aantal andere belangrijke overheidsgebouwen, waaronder het hoofdkantoor van het Ministerie van Defensie, het Ministerie van Gezondheid en het Ministerie van Werk en Pensioenen. De ambtswoning van de Britse premier bevindt zich aan 10 Downing Street, een zijstraat van Whitehall. Dit adres heeft de status van eigennaam verworven.

Stadsbeeld

Uitzicht over hedendaags Londen vanaf de St. Paul's Cathedral

One Canada Square

Kew Gardens

De Eros-fontein

Het London Eye

Buckingham Palace

National Gallery

Architectuur

Londen heeft niet een architectonische stijl die kenmerkend voor de stad is. Wel zijn er een aantal architecten die een stempel op de stad hebben weten te drukken.

Veel van de gebouwen in het huidige Londen zijn van na de Grote Brand. Toch zijn er nog wel gebouwen, of resten daarvan, van voor die tijd. Zo zijn er nog stukken Romeinse stadsmuur bewaard gebleven. Westminster Abbey en de Tower of London zijn ook overblijfselen van voor de Grote Brand.

De koninklijke bouwmeester Inigo Jones introduceerde het palladianisme in de stad. De bekendste gebouwen die hij ontwierp, zijn het Queen's House in Greenwich uit 1616 (zijn vroegste nog bestaande werk), en de Banqueting Hall in het Palace of Whitehall uit 1622.

Na de Grote Brand schiep Christopher Wren met de wederopbouw van St. Paul's Cathedral een monument. Behalve deze kathedraal bouwde hij nog 50 andere kerken in de stad, waarvan er tegenwoordig nog 23 bestaan. Ook maakte hij het monument ter herdenking van de brand, eenvoudigweg 'The Monument' geheten. Hij voerde ook enkele verbouwingen uit aan het Palace of Whitehall alvorens het complex afbrandde in 1698.

John Nash heeft een belangrijke architectonische bijdrage geleverd tijdens de Regencyperiode. Nash heeft onder andere Regent Street, Trafalgar Square en het Regent's Park ontworpen.

Postmodernistische wolkenkrabbers domineren de City en Canary Wharf. Norman Foster's 30 St Mary Axe is een markant kantoorgebouw in de City. Londen heeft 35 wolkenkrabbers die hoger dan 100 meter zijn.^[39] De One Canada Square (235 meter) was tot eind 2011 het hoogste gebouw van de stad, maar werd van zijn troon gestoten door The Shard (310 meter) die werd geopend op 5 juli 2012.^[40] Andere hoge gebouwen in de stad zijn 8 Canada Square, Tower 42 en Citigroup Centre. Verder zijn er nog enkele wolkenkrabbers gepland voor 2012, zoals The Heron Tower en The Pinnacle.

Parken

Londen is een stad met veel groene longen. Er zijn meer dan honderd parken, waarvan acht koninklijke. Elke buurt heeft wel een park. Ze variëren van klein tot zeer groot en van wild tot gecultiveerd. De grote parken worden zorgvuldig onderhouden.
Het bekendste park is Hyde Park. Hier worden grote evenementen als Live 8 2005 en het buitengedeelte van de Last Night of the Proms georganiseerd. Belangrijke bezienswaardigheden in het park zijn Speakers' Corner en de Prinses Diana-herdenkingsfontein.
De koninklijke parken zijn Hyde Park, Bushy Park, Green Park, Greenwich Park, Kensington Gardens, Regent's Park, Richmond Park en St. James's Park. Andere bekende parken zijn Holland Park, Alexandra Park, Battersea Park, Hampstead Heath en Kew Gardens.

Pleinen

Londen heeft een groot aantal pleinen, waarvan Piccadilly Circus, Trafalgar Square en Leicester Square de bekendste zijn.
Piccadilly Circus is een belangrijk verkeersknooppunt, ontmoetingspunt en toeristische attractie. Het plein staat bekend om zijn lichtreclames en de fontein met het beeldje van Anteros, wiens uitbeelding vaak verward wordt met Anteros' tweelingbroer Eros.

Trafalgar Square is genoemd naar de zeeslag bij Trafalgar. Op het midden van het plein staat Nelson's Column. Deze zuil is ongeveer 54 meter hoog terwijl het beeld van Nelson zelf maar 5,5 meter hoog is. Onder aan de Column zijn vier bronzen reliëfs bevestigd. Deze beelden vier van admiraal Nelsons zeeslagen uit. Verder bevinden zich er de kerk St. Martin-in-the-Fields en de National Gallery.

Leicester Square ligt in de uitgaanswijk West End en is alleen toegankelijk voor voetgangers. Op het plein staan beelden van onder meer William Shakespeare, Isaac Newton en Joshua Reynolds.

Cultuur

Bezienswaardigheden

Houses of Parliament met de Big Ben

In Londen staan veel voorname gebouwen. Een icoon voor Londen is de klokkentoren van de Big Ben, onderdeel van het Palace of Westminster, ook wel bekend als Houses of Parliament.

Een historische plek is de Tower of London, die ondanks zijn naam geen toren is maar een grote vesting, waarvan de oudste delen stammen uit de elfde eeuw, niet lang na de Normandische invasie. In de geschiedenis fungeerde het bouwwerk onder meer als koninklijk paleis, maar ook als gevangenis waar tegenstanders van de kroon werden vastgehouden. Tegenwoordig is het een museum, waar onder meer de Britse kroonjuwelen te bezichtigen zijn. Tower Bridge ligt naast de Tower of London, waaraan de brug ook zijn naam dankt. Dagelijks passeren meer dan 40.000 voetgangers en voertuigen deze brug.^[41] Tower Bridge is een van Londens grootste toeristenattracties.

Het paleis Buckingham Palace is de Londense residentie van koningin Elizabeth II en haar echtgenoot prins Philip. In de stad en de nabije omgeving bevindt zich nog een groot aantal andere (voormalige) koninklijke residenties, zoals Frogmore, Hampton Court Palace, Kensington Palace en Windsor Castle.

Het reuzenrad London Eye en The O₂ (voorheen Millennium Dome) behoren tot de nieuwste attracties van de stad. Het eerste biedt vanaf maximaal 135 meter een wijd uitzicht over de stad, het tweede is een groot evenementencomplex, waar onder andere popconcerten worden gegeven.

Musea en galerieën

• Bank of England Museum


• British Library


• British Museum


• Imperial War Museum


• Leighton House Museum


• London Transport Museum


• Madame Tussauds


• National Gallery


• National Portrait Gallery


• Natural History Museum


• Saatchi Gallery


• Science Museum


• Sherlock Holmes Museum


• Sir John Soane's Museum


• 18 Stafford Terrace


• Tate Britain


• Tate Modern


• Victoria and Albert Museum

Sport

Het Wembley Stadium is het grootste overdekte voetbalstadion in Europa

In 1908, 1948 en 2012 organiseerde Londen de Olympische Zomerspelen. Het is daarmee de enige stad die drie keer de Zomerspelen heeft georganiseerd.^[42] Andere grote evenementen in Londen zijn het tennistoernooi Wimbledon en de Marathon van Londen. In 2007 ging de Ronde van Frankrijk in Londen van start.

De populairste sport in Londen is voetbal, zowel wat betreft beoefenaars als toeschouwers. Er zijn twaalf Londense voetbalclubs die uitkomen in de Football League, waarvan er zes in de Premier League spelen: Arsenal, Chelsea, Fulham, West Ham United, Tottenham Hotspur en Crystal Palace FC. Er zijn dan ook heel wat voetbalstadions te vinden in en rond Londen. Het moderne Wembleystadion is met een capaciteit van 90.000 personen het grootste overdekte voetbalstadion in Europa. Het stadion werd in 2007 in gebruik genomen en verving het vorige stadion dat geopend werd in 1923. Wembley is onder andere de thuishaven van het Engelse nationale voetbalelftal. Ook worden de finales van de FA Cup, de League Cup, en de Challenge Cup, een Europese Rugby Leaguecompetitie, afgewerkt in het stadion. Het op een na grootste stadion van Engeland staat eveneens in Londen: het Twickenham Stadium heeft een capaciteit van 82.000 en is het thuisstadion van het nationale Rugby union-team.

Hieronder een overzicht van de Londense clubs die ooit in de Premier League speelden en in welke jaren tot seizoen 2018/19.

Theater en muziek

De Royal Albert Hall

Londen heeft een groot aantal theaters, met name geconcentreerd in de uitgaanswijk West End. Voorstellingen lopen in West End vaak uitzonderlijk lang; zo draaien bekende musicals als Les Misérables, The Phantom of the Opera en Cats er al meer dan twintig jaar. Het veruit langstlopende stuk is The Mousetrap. Deze voorstelling draait al onafgebroken sinds 1952. Enkele bekende theaters zijn het Globe Theatre, het New London Theatre, Old Vic, de Royal Albert Hall en het Royal Opera House. Londen is toonaangevend op het gebied van klassieke muziek en popmuziek. Met het London Symphony Orchestra en het Royal Philharmonic Orchestra heeft de stad twee orkesten van wereldklasse in huis. Grote platenmaatschappijen als Decca Records en EMI hebben Londen als thuisbasis. The Beatles namen hun grootste hits en albums op in de Abbey Road Studios.
Londense bands en muzikanten als David Bowie, The Kinks, Queen, The Rolling Stones, The Who, Madness, Gorillaz, Bloc Party en Coldplay zijn wereldwijd gerespecteerd.
Londen is de bakermat van de punkmuziek.^[43] Londense bands als Sex Pistols en The Clash hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan dit genre.

Er zijn meerdere conservatoria verspreid over de stad: Royal Academy of Music, Royal College of Music, Guildhall School of Music and Drama, en Trinity College of Music.

Charles Dickens (1812-1870)

Literatuur en film

Londen heeft een aantal grote schrijvers voortgebracht. Charles Dickens beschreef het Londen van de negentiende eeuw, evenals Arthur Conan Doyle, die beroemd is geworden met zijn Sherlock Holmesverhalen. Samuel Pepys is bekend geworden vanwege zijn ooggetuigenverslag van de Grote Brand.^[44] In 1722 schreef Daniel Defoe A Journal of the Plague Year, waarin de pestepidemie in Londen van 1665-1666 centraal staat. Defoe schreef ook de roman Robinson Crusoe.^[44]William Shakespeare woonde een groot deel van zijn leven in Londen.

Grote filmstudio's in Londen zijn onder andere Pinewood en Leavesden. De stad heeft een aantal opleidingen voor podiumkunsten, waaronder de Royal Academy of Dramatic Art (RADA), de Central School of Speech and Drama (alumni: Judi Dench en Laurence Olivier) en de London Academy of Music and Dramatic Art (alumni: Jim Broadbent). Elk jaar in oktober wordt het London Film Festival georganiseerd.

Fish and chips

Eten en drinken

Londen kent een grote verscheidenheid aan restaurants als gevolg van de multi-etnische bevolking. Met name de wijken Soho en Chinatown zijn hierom bekend, maar ook de duurdere internationale keuken is over geheel centraal Londen verspreid. Vele gespecialiseerde toko's maar ook de grote warenhuizen verkopen van oorsprong uitheemse producten.
Londen is 42 restaurants met een of meer Michelinsterren rijk.^[45] Bekende koks als Gordon Ramsay en Jamie Oliver hebben meerdere restaurants in de stad.

De Engelse pub is ook in Londen rijk vertegenwoordigd. Naast typisch Engelse biersoorten, zoals ale, wordt hier ook het populaire, van het vasteland afkomstige lager geschonken. In veel pubs wordt ook eten verkocht. Vaak worden hier typisch Engelse gerechten als fish and chips, black pudding, pie and mash en bangers and mash geserveerd.

Economie

Bedrijvigheid

Na Tokio, New York, Los Angeles, Chicago en Parijs, heeft Londen de grootste stadseconomie van de wereld.^[46] De stad is dan ook, met de London Stock Exchange als graadmeter, een van de belangrijkste financiële centra in de wereld. Londen draagt 20% van het BNP bij in het Verenigd Koninkrijk (oftewel $446 miljard in 2005).^[47] Multinationals als HSBC, Reuters en Barclays hebben in Londen hun hoofdkwartier. Londense financiële instellingen als de Bank of England en Lloyd's of London hebben hun hoofdkwartier in de City.

Londen is ook op het gebied van media een toonaangevende stad. De BBC, de Britse publieke omroep, heeft haar hoofdkantoor in Londen. De meeste nationale kranten van Engeland worden in Londen gedrukt. Voorbeelden hiervan zijn de The Daily Telegraph, The Times en de Financial Times. Fleet Street was jarenlang het centrum van de nationale pers en de naam staat nog altijd synoniem voor de Britse pers.

Van de Londense beroepsbevolking is 33,1% werkzaam in de financiële en zakelijke sector (landelijk: 19,3%), 26,2% is werkzaam in de non-market & personal services (landelijk: 28,5%), 21% is werkzaam in de distributie en de hotels (landelijk: 23,2%), 8% werkt in de transport- en communicatiesector (landelijk: 6,2%), 6,6% werkt in de productie (landelijk: 13,7%) en tot slot 5,1% die in de bouw werkt (landelijk 8,6%).^[47]

De haven van Londen is een van de grootste havens van Groot-Brittannië. Hier wordt 53 miljoen ton vracht per jaar verwerkt.^[48]

Techbedrijven

Steeds meer techbedrijven vestigen zich in Londen, met name in East London Tech City ook bekend als Silicon Roundabout. In 2015 werd er voor US$2,8 miljard in de Londense techbedrijven geïnvesteerd, dit was een toename van 69% ten opzichte van de US$1,3 miljard in 2014. Tezamen hebben de Londense techbedrijven US$5,2 miljard aan venture kapitaal opgehaald sinds 2010.^[49]

Detailhandel

Camden Market

Londen staat bekend als winkelstad. De stad bezit, naast grote warenhuizen als Harrods en Marks & Spencer, ook veel kleine speciaalzaken. Enkele grote winkelstraten en -gebieden zijn Bond Street, Oxford Street en Regent Street, alle gelegen in de borough Westminster, en Kensington High Street, in de borough Kensington and Chelsea.

Een bekende markt in Londen is Camden Market, dat in feite een verzameling is van meerdere, aaneengeschakelde markten. Petticoat Lane Market is een grote en drukbezochte straatmarkt in Oost-Londen, zowel voor toeristen als de plaatselijke bevolking. Verder bevinden zich markten in onder andere Covent Garden en Portobello Road.

Toerisme

Londen is één van de populairste toeristische bestemmingen van de wereld, in 2015 was Londen de nummer één bestemming in de wereld met 65 miljoen bezoekers, hiervan kwamen 16,8 miljoen bezoekers uit het buitenland.^[50][51] Londen is ook de stad die het meeste omzet uit bezoeken van buitenlanders haalt, US$20,23 miljard in 2015.^[52] Toerisme is één van de belangrijkste economische activiteiten in Londen en zorgde in 2003 voor 350.000 full-time banen.^[53]

De meest bezochte attracties van het Verenigd Koninkrijk lagen in 2017 allemaal in Londen. De 10 meest bezochte attracties waren:^[54]

• Het British Museum 5,9 miljoen


• 
  Tate Modern 5,7 miljoen


• De National Gallery 5,2 miljoen


• Het Natural History Museum 4,4 miljoen


• Het Victoria and Albert Museum 3,7 miljoen


• Het Science Museum 3,3 miljoen


• 
  Southbank Centre 3,2 miljoen


• 
  Somerset House 3,2 miljoen


• De Tower of London 2,8 miljoen


• De Royal Museums Greenwich 2,6 miljoen

In 2015 beschikte Londen over 138.769 hotelkamers, de verwachting is dat dit in de komende jaren verder zal toenemen.^[55]

Onderstaand is een overzicht gegeven van de 10 grootste groepen bezoekers van Londen in 2013:^[56]

• 
  Frankrijk 1.904.000


• 
  Verenigde Staten 1.878.000


• 
  Duitsland 1.295.000


• 
  Italië 1.072.000


• 
  Spanje 866.000


• 
  Nederland 687.000


• 
  Australië 687.000


• 
  Ierland 611.000


• 
  België 531.000


• 
  Zweden 516.000

Verkeer en vervoer

Zie Vervoer in Londen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Wegverkeer in het centrum van Londen

Londen Gatwick

Een Eurostar-trein op St Pancras

Transport for London (TfL) is een overheidsorganisatie die verantwoordelijk is voor het (weg)verkeer en (openbaar) vervoer in de Londense agglomeratie ('Greater London'). Het hoofdkantoor van TfL is ontworpen door Charles Holden en is gevestigd op 55 Broadway, nabij het St. James's Park in Londen.

Wegverkeer

Het verkeer in Londen bestaat voor een groot gedeelte uit taxi's en bussen; regulier verkeer wordt geweerd uit het centrum. De gemiddelde snelheid van het autoverkeer in het centrum van Londen is 17 km/u.^[57] Er is een tolheffing in het centrum, de London congestion charge. Ondanks dit rekeningrijden voor autovervoer is de stad erg druk met autoverkeer. Londen kent een systeem van ringwegen. De 188 kilometer lange M25 is de buitenste ring en heeft aansluiting op de rest van het snelwegennet in Groot-Brittannië. De M20 verbindt Londen met de Kanaaltunnel. De M4 verbindt Londen, via Bristol, met Wales. Het noorden is met de auto te bereiken via de M40 of de M1. De universiteitsstad Cambridge is bereikbaar via de M11. De M3 leidt richting de zuidwestkust.

Londen heeft ook een uitgebreid busnetwerk met onder andere de bekende rode dubbeldekkers. Vooral de rode bussen in Londen zijn erg bekend. Het beroemde type Routemaster, met open achterbalkon en conducteur, is eind 2005, op twee lijnen na, buiten dienst gesteld. Tegenwoordig zijn er bijna alleen nog dubbeldekkers met eenmansbediening en voorinstap. De dominantie van de dubbeldekker in het stadsbeeld neemt de laatste jaren echter sterk af doordat steeds meer gelede bussen in dienst komen.

Londen heeft kenmerkende zwarte taxi's (cabbies). Het traditionele, oudere model wordt geleidelijk vervangen door een moderner model, dat evenwel gebouwd is naar het voorbeeld van het oude taximodel. Er zijn ongeveer 23.000 taxi's in Londen.^[58]

Luchthavens

Met luchthaven Londen Heathrow beschikt Londen over het drukste vliegveld van Europa.^[59] Daarnaast wordt de metropool ook nog bediend door de luchthavens Londen City, Gatwick, Luton en Stansted. In 2006 passeerden in totaal 137 miljoen passagiers deze luchthavens.

Van de vijf luchthavens bevinden alleen Heathrow en City zich binnen de grenzen van Greater London. Gatwick, Luton en Stansted liggen buiten de grenzen van dit gebied, maar beschikken over goede vervoersverbindingen naar Londen. Londen Heathrow is direct aangesloten op het metronetwerk aan de Piccadilly Line; Londen City is onder andere verbonden met de rest van de stad via de Docklands Light Railway.

Spoorwegen

Londen is met 14 grote treinstations het belangrijkste spoorwegknooppunt van het Verenigd Koninkrijk. Net als veel andere Europese steden was het in de negentiende eeuw niet toegestaan om doorgaande spoorlijnen door de stad aan te leggen. Daarom liggen de meeste van deze stations buiten het hart van de stad. Met de aanleg van Crossrail wordt het na anderhalve eeuw mogelijk om treinen te laten rijden dwars door (onder) de stad.
Het station St Pancras International is sinds november 2007^[60] het eindpunt van de Eurostar, die Londen via de Kanaaltunnel, met Parijs, Lille en Brussel verbindt.
Het Waterloo Station is een van de drukste stations van Londen. Waterloo verbindt Londen met de regio's South West England en South East England.
De andere stations zijn: Blackfriars, Cannon Street, Charing Cross, Euston, Fenchurch Street, King's Cross, Liverpool Street, London Bridge, Moorgate, Marylebone, Paddington (voor Cardiff en Gloucester) en Victoria. Pendelaars kunnen zich ook verplaatsen met London Overground. Dit grotendeels bovengronds netwerk vormt sinds december 2012 een cirkel rond de stad en verbindt Euston en Liverpool Street met de voorsteden.

Metro

Zie Metro van Londen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Londen heeft een uitgebreid metrostelsel, de Underground, bijgenaamd 'The Tube'. Londen was ook de eerste stad ter wereld met een netwerk van ondergrondse spoorlijnen. Er zijn sinds 1987 twee systemen: de gewone metro en de DLR (Docklands Lightrail). De metro gaat vooral door het centrum, terwijl de DLR door de Docklands gaat. De metro zal de komende jaren nog verder verbeterd worden, dit was al gedeeltelijk gedaan ter voorbereiding op de Olympische Spelen in 2012.
In de metro, DLR en bussen in Londen wordt betaald met de Oyster card, de Londense versie van de OV-chipkaart of met een contactloze bankpas.

Onderwijs

University College, onderdeel van de Universiteit van Londen

Met 125.000 studenten is de Universiteit van Londen de grootste universiteit van het Verenigd Koninkrijk en Europa.^[61] De Universiteit van Londen werd opgericht in 1836 en bestond toen nog maar uit twee colleges: University College London (UCL) en King's College London (KCL). De universiteit was de eerste in het Verenigd Koninkrijk die vrouwen op gelijke wijze toeliet als mannen. Tegenwoordig is het een overkoepelend instituut dat bestaat uit 31 vrijwel onafhankelijke colleges en instituten, verspreid over Londen. Naast UCL en King's zijn de bekendste colleges het Imperial College London, de London School of Economics (LSE) en het Goldsmiths College. Ook de Royal Academy of Music behoort tot deze universiteit.

Het Imperial College London en de University College London staan beide in de top 10 van beste universiteiten van de wereld genoteerd.^[62]

Gezondheidszorg

St Bartholomew's Hospital, begin 19e eeuw

De eerste vorm van gezondheidszorg in de stad bestond uit liefdadigheidswerk van de kloosters.^[63] Het oudste ziekenhuis van Londen, gesticht in 1123, is St Bartholomew's Hospital.^[63]

In de negentiende eeuw was Londen een van de snelst groeiende steden ter wereld, maar de watervoorziening en hygiënische omstandigheden waren extreem slecht.^[64] De levensverwachting in Londen was constant gedurende 1826-1871, maar nam daarna sterk toe.^[64] Dit kan worden verklaard uit het feit dat er verbeteringen waren in de voedselvoorziening en vaccinatieprogramma's.^[64]
Tegenwoordig is de levensverwachting in Londen vrij hoog; mannen worden in Londen gemiddeld 77,9 jaar oud, vrouwen 82,4 jaar.^[65] Wel maakt het uit of je in het chique Kensington and Chelsea woont (gem. levensverwachting 83,3) of in het wat armere Tower Hamlets (gem. levensverwachting 76,5).^[66]

De National Health Service (NHS) is het door de overheid gefinancierde gezondheidssysteem in Engeland. De NHS is opgericht in 1948, als gevolg van het Beveridge-rapport. In dit rapport wordt gepleit voor een systeem van verzekeringen met omslagstelsel ter bestrijding van armoede en ziekte.

Er zijn talrijke ziekenhuizen in de stad. Sommige, zoals het al eerder genoemde St Bartholomew's Hospital, maar ook Guy's Hospital en St Thomas' Hospital, bestaan al honderden jaren. In Londen zijn 25 onderzoeksinstituten en geneeskundeopleidingen gevestigd evenals 23 National Health Service-ziekenhuizen. In de stad werken 175.000 mensen in de gezondheidszorg.^[67]

Stedenbanden

De Greater London Authority heeft jumelages met vijf steden:

• 
  Berlijn (Duitsland)


• 
  Koeweit (Koeweit)


• 
  Kuala Lumpur (Maleisië)


• 
  Moskou (Rusland)


• 
  New York (Verenigde Staten)

Daarnaast heeft Londen nog vriendschapsbanden met de volgende negentien steden:

Ook de boroughs van Londen hebben banden met stadsdelen van andere steden over de hele wereld.

Bekende inwoners van Londen

Zie Lijst van Londenaren voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zie ook

Op andere Wikimedia-projecten: Mediabestanden  Media op Wikimedia Commons Wikivoyage  Reisgids op Wikivoyage

• City of London


• Groot-Londen


• Lijst van wijken in Londen

Externe links

• 
  (en) Officiële bestuurlijke website van Londen
  


• Officiële toeristische website van Londen


• 
  Ditislonden.nl, algemene informatie over Londen

	Hanze
Nederlandse Hanzesteden: Arnhem · Bolsward · Deventer · Doesburg · Elburg · Groningen · Harderwijk · Hasselt · Hattem · Kampen · Nijmegen · Oldenzaal · Ommen · Roermond · Stavoren · Tiel · Venlo · Zaltbommel · Zutphen · Zwolle Overige Hanzesteden: Anklam · Bergen · Berlijn-Cölln · Braunschweig · Bremen · Brugge · Cēsis · Dortmund · Duisburg · Erfurt · Gdańsk · Goslar · Göttingen · Great Yarmouth · Greifswald · Halle · Hamburg · Hamelen · Hannover · Hildesheim · Kalkar · Kaunas · Keulen · Kiel · Klaipėda · Koningsbergen · Kopenhagen · Krakau · Kuldīga · Londen · Lübeck · Lüneburg · Maagdenburg · Münster · Osnabrück · Paderborn · Pärnu · Pskov · Quedlinburg · Riga · Rostock · Stargard · Stockholm · Stralsund · Szczecin · Tallinn · Tartu · Toruń · Novgorod · Ventspils · Visby · Wismar · Wrocław · Hanzekantoren: Bryggen (Bergen) · Hanzekantoor van Brugge · Peterhof (Novgorod) · Stalhof (Londen) · Hanzekantoor van Antwerpen Zie ook: Hanzedagen · Hanzevlaggen · Vitte · Greenwell's Booth · Schra van Novgorod Hollands-Wendische Oorlog · Vrede van Utrecht · Simon van Utrecht Andere hanzen: Vlaamse Hanze van Londen · Hanze der XVII steden