Ndtyhij

Palladium
1 18 1 H 2 Periodiek systeem 13 14 15 16 17 He 2 Li Be B C N O F Ne 3 Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Si P S Cl Ar 4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr 5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe 6 Cs Ba ↓ Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn 7 Fr Ra ↓↓ Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og   Lanthaniden La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Actiniden Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Palladium
Algemeen
Naam	Palladium
Symbool	Pd
Atoomnummer	46
Groep	Platinagroep
Periode	Periode 5
Blok	D-blok
Reeks	Overgangsmetalen
Kleur	Zilverwit
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u)	106,42
Elektronenconfiguratie	[Kr]4d10
Oxidatietoestanden	+2, +3
Elektronegativiteit (Pauling)	2,20
Atoomstraal (pm)	137
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	804,39
2e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	1894,72
3e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	3177,28
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3)	12020
Hardheid (Mohs)	4,75
Smeltpunt (K)	1827
Kookpunt (K)	3213
Aggregatietoestand	Vast
Smeltwarmte (kJ·mol−1)	17,6
Verdampingswarmte (kJ·mol−1)	357,0
Kristalstructuur	Kub
Molair volume (m3·mol−1)	8,9·10−6
Geluidssnelheid (m·s−1)	3070
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1)	240
Elektrische weerstand (μΩ·cm)	10,8
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1)	71,8
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt, tenzij anders aangegeven
Portaal:  Scheikunde

Palladium is een scheikundig element met symbool Pd en atoomnummer 46. Het is een zilverwit overgangsmetaal.

Ontdekking

Palladium is in 1803 ontdekt door William Hyde Wollaston tijdens het onderzoeken van ruw platinaerts uit Zuid-Amerika.

Palladium is vernoemd naar de in 1802 ontdekte planetoïde Pallas^[1], die op haar beurt weer is vernoemd naar de Griekse godin Pallas Athena.

Toepassingen

Als poeder is palladium een goede katalysator en wordt het gebruikt in hydrogenerings- en dehydrogeneringsreacties;^[1] ook wordt het gebruikt bij het opwerken van petroleum in raffinaderijen. Als legering wordt het gebruikt in sieraden. Andere toepassingen:

• 
  Witgoud is een legering van goud die is ontkleurd door de toevoeging van palladium.^[1] Ook puur palladium wordt gebruikt om sieraden van te maken.


• Net als goud kan palladium tot een zeer dunne laag worden geslagen (0,1 µm).^[1]
  


• Waterstof diffundeert makkelijk door verhit palladium, een eigenschap die wordt gebruikt om het gas te zuiveren.^[1]
  


• In de tandheelkunde, in horloges, vliegtuigbougies en in de productie van chirurgische instrumenten en elektrische schakelingen.


• In de organische chemie wordt palladium gebruikt als katalysator voor allerhande koppelingsreacties zoals de Kumada-reactie, Negishi-reactie, Stille-reactie, Suzuki-reactie, Hyama reactie, Sonogashira-reactie, Heck-reactie, het Wacker-proces en de Buchwald-Hartwig aminering.


• Omdat het grote hoeveelheden waterstofgas kan absorberen die het bij verhoogde temperatuur weer vrijlaat, is palladium mogelijk bruikbaar als opslagmedium in brandstofcellen.


• De palladium-waterstofelektrode
  

Opmerkelijke eigenschappen

Palladium is een zacht zilverwit metaal dat chemisch gezien op platina lijkt; het reageert niet met zuurstof uit de lucht. Het heeft de laagste dichtheid en het laagste smeltpunt van de metalen uit de platinagroep.^[1]
Het is zacht en makkelijk bewerkbaar bij verwarming terwijl de sterkte en hardheid sterk toenemen bij lagere temperatuur.^[1] Palladium reageert sterk met zwavelzuur en salpeterzuur maar het lost slechts langzaam op in zoutzuur.

Het metaal heeft de ongewone eigenschap dat het tot 900 maal zijn eigen volume aan waterstof kan opnemen bij kamertemperatuur,^[1] een eigenschap die het zeer geschikt maakt voor industriële hydrogeneringsreacties. Vermoed wordt dat er Pd₂H wordt gevormd, maar dit is tot nu toe speculatie.

Bekende oxidatietoestanden van palladium zijn +2, +3 en +4. Recent zijn palladiumverbindingen gemaakt waar palladium een oxidatiestaat +6 heeft.

Verschijning

Palladium wordt meestal als ongebonden metaal gewonnen als bijproduct uit koper en nikkelertsen. Ook wordt het in de aardkorst aangetroffen in legeringen met goud en platina. De belangrijkste wingebieden liggen in Rusland (55%; bij Norilsk), Zuid-Afrika, Australië, Ethiopië, Brazilië, Canada en de Verenigde Staten.^[2] De productie in 2014 bedroeg: Rusland 81 ton, Zuid-Afrika 60 ton, Canada 17 ton, VS 12 ton, totaal wereld 190 ton.

Isotopen

Zie Isotopen van palladium voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In de natuur worden zes stabiele palladium isotopen aangetroffen. De meest stabiele radio-isotoop is ¹⁰⁷Pd met een halveringstijd van enkele miljoenen jaren. De andere radioactieve isotopen hebben halveringstijden in de orden van dagen.

Toxicologie en veiligheid

Palladium zelf is ongevaarlijk, maar palladiumverbindingen moeten als giftig en kankerverwekkend beschouwd worden.

Handel en belegging

Palladium is een kostbaar edelmetaal. Op de internationale goederenmarkten wordt de prijs uitgedrukt in Amerikaanse dollars per troy ounce (iets meer dan 31,1 gram). In februari 2011 werd een record bereikt van ruim 850 dollar per troy ounce. Dat is ongeveer de helft van de prijs van goud.

Externe links

• 
  


• 
  Lenntech.nl - Palladium


• 
  (en) EnvironmentalChemistry.com - Palladium
  


• 
  (en) WebElements.com - Palladium
  


• 
  (de) Palladium munten
  

Zie de categorie Palladium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.