Ndtyhij

EO
Volledige naam	Evangelische Omroep
Opgericht	21 april 1967
Leden	440.788 (1 juli 2014)[1]
Land	Nederland
Televisiezender(s)	NPO 1, 2, 3, NPO Spirit
Radiozender(s)	NPO Radio 1, NPO Radio 2, NPO 3FM, NPO Radio 4 en NPO Radio 5
Status	A
Officiële website
Portaal:  Media

De Evangelische Omroep (EO) is een Nederlandse publieke omroep met een evangeliserende inslag. De EO telt 440.788 leden (peildatum 1 juli 2014) waarmee het de derde Nederlandse publieke omroep is. In 2009 stond de EO met 439.293 leden ook op de derde plaats.

Geschiedenis

Oprichting (1965-1970)

De aanleiding tot de oprichting van de EO lag in iets betrekkelijk kleins: in 1965 schrapte de NCRV (Nederlandse Christelijke Radiovereniging) het "ziekenuurtje" van de Nederlandse Christelijke Gemeenschapsbond (NCGB) op de radio. De NCGB was not amused en brainstormde in een vergadering over alternatieve wegen om alsnog uit te kunnen zenden op de radio. Er was een nieuwe omroepwet in de maak (deze werd in 1967 van kracht) die het publieke omroepbestel openbrak en leidde tot de start van een derde radiozender, Hilversum 3, die qua inhoud nog niet nader ingevuld was. Op dit derde net was vast wel plek voor een evangelisch radioprogramma, zo dacht men. Johan van Oostveen, bestuurslid van de NCGB, zocht in oktober 1965 contact met Jan Kits sr., directeur van Conferentiecentrum 'Het Brandpunt' in Doorn. Rondom de twee vormde zich vervolgens een kleine groep met onder andere dominee Willem Glashouwer sr. (net als Kits betrokken bij de Maranathabeweging rondom evangelist Johannes de Heer), dominee Herman Hegger en Albert Ramaker (voorzitter van Youth for Christ en betrokken bij Trans World Radio).

Op 11 december 1965 vergaderde deze groep in Het Brandpunt en de sfeer was enthousiast. Een van de belangrijkste motieven van de groep was het doen terugkeren van ziekenuurtjes, koorzang en het geestelijk lied van Johannes de Heer op de radio. De NCRV, in 1924 mede-opgericht door De Heer, was gedurende de jaren zestig steeds minder tijd gaan inruimen voor dit soort zaken. De groep rondom Kits en Van Oostveen had echter geen idee hoe programma's gemaakt moesten worden en wist ook weinig af van omroepwetgeving. Op 14 mei 1966 richtte men officieel een 'actiecomité' op, dat zich ook als zodanig presenteerde richting de NCRV. Die omroep zag hen vooral als pressiegroep die gedreven werd door onvrede.

Nadat duidelijk was geworden dat Hilversum 3 zich vooral zou profileren als zender met popmuziek, en nadat de NCRV had aangegeven het actiecomité geen zendtijd te willen geven, richtte men op 21 april 1967 de stichting De Evangelische Omroep op. Kits was voorzitter en Ramaker secretaris. In artikel 3 van de statuten werd het doel van de stichting vermeld: "... de bevordering in de ruimste zin des woords, van de verkondiging van het Evangelie van Jezus Christus door middel van radio- en televisie-uitzendingen". Aanvankelijk was het acroniem van de omroep 'D.E.O.' (Deo betekent in het Latijn 'voor God'). Toen onder andere de Bond tegen het Vloeken hier bezwaar tegen had gemaakt, veranderde de naam in 1968 in EO. In september 1968 kondigde de omroep aan te streven naar een eigen zendmachtiging. Hiervoor waren volgens de nieuwe Omroepwet 15.000 leden nodig. Om een breed draagvlak te krijgen in de hervormde, gereformeerde en evangelische kerken verbreedde het bestuur van de EO zich op advies van Hegger met mensen uit zo veel mogelijk stromingen. De evangelische beweging was eind jaren zestig nog zeer klein en de doelgroep was dus in overgrote meerderheid gereformeerd of hervormd van achtergrond. Kits en Ramaker (beide evangelisch) stonden de leiding af aan de gereformeerden Johan Rippen en J.C. Maris om het draagvlak nog extra te vergroten. Driemaal bracht de EO om leden te werven een krant uit getiteld Vizier, in oplage van 100.000. Deze krant werd in 1970 omgewerkt tot programmablad Visie. Na ruim twee jaar haalde de EO de grens van 15.000 leden en vanaf 1 april 1970 mocht het uitzenden als aspirant-zendgemachtigde.

Bolwerk tegen secularisatie (1970-1984)

Door de jaren heen heeft de EO zich op verschillende manieren willen profileren binnen het Nederlandse omroepbestel. In de beginjaren rond 1970, een tijd van snelle ontkerkelijking, wilde de omroep een bolwerk zijn in de strijd tegen de secularisatie, en een orthodox geluid laten horen. De eerste twee jaren stonden bovendien in het teken van het werven van nog meer leden: een aspirant-zendgemachtigde die er niet in slaagde om binnen twee jaar van 15.000 naar 100.000 leden te groeien, was gedwongen weer uit de ether te verdwijnen. De EO redde het ternauwernood en ondanks een negatief advies van de Omroepraad (die de nieuweling niet zag zitten) verleende minister Engels op 16 mei 1972 de EO de C-status, waarmee het fors meer uitzendtijd kreeg.

Directeur Bert Dorenbos in zijn omroepjaren

De omroep was in 1970 gestart zonder gekwalificeerd personeel en zonder enige ervaring met het maken van tv- en radioprogramma's. De programma's uit de eerste helft van de jaren zeventig straalden daardoor een zeker amateurisme uit. Uit deze tijd dateren programma's zoals voor de kinderen EO Kinderkrant^[2] en het creationistische Adam of Aap?, waarmee door sommige andere omroepen zoals de VARA en de VPRO maar ook door cabaretiers e.d. de draak werd gestoken. De nog weinige zendtijd als C-omroep werd grotendeels gevuld met kerkzang, toespraken van predikanten en evangelisten (zoals Kits, Glashouwer en Maris), natuurfilms en kinderprogramma's. De EO nam ook scherp stelling tegen zaken als abortus, drugs en de "algemene verloedering van de maatschappij" zoals de omroep het zag. Tevens was er veel aandacht voor het creationisme versus de evolutietheorie (er werden verscheidene debatten georganiseerd tussen voor- en tegenstanders hiervan). Er waren geloofsopbouwende thema's als Bijbelstudieprogramma's voor radio en televisie. In 1975 werden de eerste regionale jongerendagen gehouden; deze zouden de basis leggen voor de jaarlijks terugkerende EO-Jongerendag die jarenlang werd gepresenteerd door Henk Binnendijk en Jan van den Bosch.

Crisis en transformatie (1984-1992)

Tv-presentator Henk Binnendijk

In 1982 maakte de EO een bestuurscrisis door die leidde tot het aftreden en vrijwel direct daarna het onverwachtse overlijden van Glashouwer, die vanaf 1971 tot 1983 voorzitter van de omroep was geweest. Het beleid, waar activist Bert Dorenbos (van 1974 tot 1987 directeur van de EO) een van de belangrijkste architecten was geweest, kwam onder vuur te liggen. Door de legalisering van abortus, eind 1980, ervoer men Nederland niet langer als een christelijk land. De strategie tot dan toe gevolgd: het christelijk erfgoed beschermen en behouden, volstond, althans volgens veel medewerkers binnen de EO, niet meer. Men moest volgens hen nu gaan evangeliseren.

Vlak na de bestuurscrisis leidde Dorenbos de EO in een ledenwervingsactie naar de B-status, die in oktober 1984 van kracht werd. De EO had nu meer dan 250.000 leden. De leiding lag, na de activistische pioniersfase onder Glashouwer, in de handen van de veel zakelijker handelende Jan Meulink (oud-Kamerlid namens de ARP) en dominee Jan Hendrik Velema (een van de oprichters van de RPF). De extra zendtijd werd ingevuld met onder andere nieuwe evangeliserende programma's, zoals het kinderprogramma Bunkeren (1988-1990) van de poppenspeler Aad Peters, Feike ter Veldes God verandert mensen (de voorloper van De Verandering) en het programma Vrouw zijn (tussen 1984 en 1996) dat een belangrijke rol speelde bij de emancipatie van de orthodox-protestantse vrouw. In het kader van het programma worden al snel vrouwenbijeenkomsten georganiseerd. Die worden omgedoopt tot Eva-dagen wanneer de EO het tijdschrift Eva voor christenvrouwen lanceert. Pas begin jaren negentig begonnen de kijkcijfers van de EO te stijgen, vooral dankzij de natuurprogramma's: Haaien, jagers van de zee scoorde bijvoorbeeld meer dan een miljoen kijkers, ongekend voor een EO-programma.

Evangeliserende omroep (1992-2005)

De tweede helft van de jaren tachtig vormde dus een overgangsperiode, waarin de EO begon te beseffen dat Nederland 'post-christelijk' was. In de jaren negentig veranderde de Evangelische Omroep van een stichting in een vereniging en werd de nieuwe evangeliserende strategie nog verder doorgevoerd. De gapende kloof tussen christenen en niet-christenen groeide nog altijd en steeds meer programma's waren gericht op het overbruggen van die kloof; zo ging in 1993 de serie Fifty-Fifty van start waarin Henk Binnendijk gesprekken aanging met bekende Nederlanders met zeer uiteenlopende levensopvattingen en startte in het najaar van 1996 Jong waarin jongeren aan het woord kwamen met een bijzonder verhaal over uiteenlopende onderwerpen. De aandacht verschoof enigszins van het maken van programma's om het eigen standpunt te verkondigen (vaak vooral bekeken door de eigen christelijke achterban), naar evangeliserende programma's voor een minder of zelfs niet-christelijk publiek.

De komst van commerciële televisie vanaf 1989 bedreigde het publieke bestel in het algemeen en de EO in het bijzonder. Doordat de omroepen aan marktaandeel verloren werden kijkcijfers belangrijker - en die had de EO niet. Bovendien groeide de VPRO naar de A-status, waardoor deze meer zendtijd kreeg en de EO als B-omroep minder. Dit vormde de aanleiding, eind 1991, voor een ledenwervingsactie die de EO in krap twee maanden tijd deed groeien van 330.000 naar 550.000 leden. Hiermee werd ook de EO A-omroep en kreeg in plaats van minder, juist méér zendtijd. Om te concurreren met publieke en commerciële omroepen ging de EO voor het eerst in zijn bestaan samenwerken: in 1992 startte 2Vandaag, een actualiteitenprogramma dat de EO met Veronica en TROS op Nederland 2 maakte. De EO ging ook dramaseries maken, waarbij (eveneens voor het eerst in zijn bestaan) het samenwerkte met producent Joop van den Ende.

Ook ging de EO vanaf medio jaren negentig voor het eerst tv-programma's uitzenden op zondag. De omroep deed dit al sinds begin jaren tachtig op de radio, maar dit was in eigen kring omstreden. Tegenstanders stelden dat de EO het publiek hiermee verleidde om op zondag voor de buis te hangen, in plaats van tijd aan elkaar te besteden of naar de kerk te gaan. Bovendien was in bepaalde orthodox-protestantse kringen het tv-kijken op zondag taboe. Voorstanders zagen in uitzenden op zondag echter een unieke kans om zowel christenen (die bijvoorbeeld op zondag niet naar de kerk konden gaan) als niet-christenen te bereiken met het evangelie. Tot 2006 bleef uitzenden op zondag bescheiden: alleen het programma Nederland Zingt (op Zondag) was op tv te zien.

Samenwerkingen (2006-heden)

Toen de Nederlandse Publieke Omroep in 2006 zijn zenders opnieuw indeelde verminderden de mogelijkheden voor de EO om op Nederland 3 uit te zenden. Deze zender werd namelijk ingericht als jongerennet. Halverwege 2007 zette de EO een nieuwe toon aan in programma's als 40 dagen zonder seks, waardoor er nieuwe mogelijkheden ontstonden voor Nederland 3^[bron?], maar ook in de actualiteiten met Knevel & Van den Brink, als christelijke tegenhanger van Pauw & Witteman.

Eind 2012 maakte het kabinet-Rutte II bekend dat de zendtijdregeling voor de kleine, op religieuze en geestelijke grondslag opererende, zogenaamde '2.42-omroepen' zal worden beëindigd per 1 januari 2016. Dit betekent het einde voor onder andere Zendtijd voor Kerken (ZvK) en de IKON. Aanvankelijk zouden deze omroepen met het ingaan van de nieuwe medialicentie in 2015 samen met RKK meegaan in de fusie tussen KRO en NCRV. De kabinetsplannen voor 2016 gaven echter aanleiding voor een nieuwe strategie. ZvK en IKON kozen voor samenwerking met de EO.^[3] en op 8 juli 2013 verhuisden IKON en ZvK naar het gebouw van de EO. Vanaf 1 januari 2016 hielden beide omroepen definitief op te bestaan. De EO nam een aantal werknemers en programma's over zoals De Nachtzoen en Het Vermoeden. Sinds 2016 heeft ook het geluid van de Joodse Omroep een plaats in de zendtijd van de EO^[4] met programma's als Naches en Je zal maar uitverkoren zijn. De drie stromingen - het orthodoxe Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap, de Portugese Joden en de liberale Joden - waren allemaal unaniem in de keuze voor de EO.

In 2016 zocht het Nederlands Dagblad naar intensieve samenwerking met de EO, onder de naam Dag6. Deze investering in de toekomst van christelijke journalistiek leidde in eerste instantie tot het lanceren van eigentijdse media als apps en video's via smartphone en tablet, maar ook een weekblad. Per 1 mei 2018 werd echter de stekker uit de app en het weekblad getrokken, vanwege een gebrek aan abonnees.^[5]

Door dalende STER-inkomsten van 60 miljoen euro voor de hele publieke omroep dreigt de EO voor 2019 in inkomsten terug te gaan van 9 naar 4 miljoen euro. Daarmee halveert de zendtijd van levensbeschouwelijke programma's als Adieu God?, De Kist, De Grote Bijbelquiz, Ik mis je, Van Harte en De Verandering (sinds 1984 op tv), omdat kijkcijfers hierin lager liggen vergeleken met andere publieke omroepen^[6]. Gevolgen zijn ook dat het voortbestaan van de EO Jongerendag en de Nederland Zingt-dag in gevaar is.^[7]

Televisie

Amusement

Jeugd/jongeren

Maatschappij en actualiteit

Verkondigend

Human interest

Medisch

Radio

Andere activiteiten

Naast radio en televisie houdt de EO zich onder andere ook bezig met het uitgeven van tijdschriften zoals Visie (omroepgids), Eva (voor vrouwen) en Beam. Ook gaf de EO sinds 2006 de krant Christenen in Contact (CC) uit. Deze krant was in veel kerken en andere gelegenheden waar christenen samenkomen gratis verkrijgbaar. In november 2007 bepaalde het Commissariaat voor de Media echter dat CC strijdig was met artikel 57a van de Mediawet en dat de EO derhalve de uitgave ervan moest beëindigen. Er werd nog bekeken of het kerkverband PKN de exploitatie van het blad kon overnemen, maar de onderhandelingen daarover kwamen stil te liggen, waardoor CC in het voorjaar van 2008 ophield te verschijnen.

Daarnaast heeft de EO een eigen internetfilter, FilterNet, dat websites blokkeert die naar het inzicht van de omroep ongewenst zijn. De geblokkeerde sites bevatten bijvoorbeeld pornografie, geweld, drugs, godslastering en/of discriminatie. Deze filterdienst wordt per 1 januari 2019 door een externe partij voortgezet in een aparte vennootschap.

Verder heeft de EO een eigen jongeren organisatie: Beam. Deze had een eigen radiozender: Beam radio maar die stopte eind 2015. Beam organiseert evenementen zoals de EO-Jongerendag, een evenement met gospelartiesten en toespraken gericht op de jeugd . En
Beamfestival een festival in de Melkweg met christelijke artiesten en sprekers.

Daarnaast zijn er ook dagen voor andere doelgroepen, zoals de Nederland Zingt-dag en de EO-Gezinsdag. De EO was van 2007 tot 2012 als eigenaar van een radio zenderannex relipop-label Xnoizz ook medeorganisator van het Xnoizz Flevo Festival, aanvankelijk het Flevo Festival. De voormalige VrouwZijn-activiteiten vallen tegenwoordig onder Eva.

Medewerkers

Bekende medewerkers van de Evangelische Omroep zijn (of waren):

Lijst van presentatoren van de Evangelische Omroep voor een apart overzicht van de radio- en televisiepresentatoren

In het nieuws

Afwijzing sollicitant wegens lidmaatschap NVJ

In 1984 werd de eerste sollicitatie van Marjan Moolenaar bij de EO afgewezen wegens haar lidmaatschap van de Nederlandse Vereniging van Journalisten.^{[noot 1][8]}

Ophef over verwijderen evolutietheorie in natuurdocumentaires

In juli 2007 kwam er kritiek op de EO nadat evolutiebioloog Gerdien de Jong van de Universiteit Utrecht via de media er op had gewezen dat passages over de evolutietheorie in de BBC-serie Het Leven van Zoogdieren (in het Engels The Life of Mammals) van de bekende Britse natuurdocumentairemaker David Attenborough door de EO verwijderd of aangepast waren. De Evangelische Omroep gaf te kennen deze passages uit de betreffende documentaire te hebben verwijderd of aangepast omdat de films zo passen bij de identiteit van de omroep, een praktijk die de EO al sinds jaar en dag toepast. EO-directeur Henk Hagoort ontkende dat de boodschap van de documentairemaker daarmee verdraaid werd.^[9]

Aanvankelijk had Attenborough zelf geen probleem met de acties van de EO.^[10] Later (oktober 2007) bleek dat toch het geval, na een protestactie van De Jong en haar collega Hans Roskam die de verwijderingen middels een handtekeningenactie onder Nederlandse en Vlaamse wetenschappers bij de BBC aanhangig hadden gemaakt. Bijna vierhonderd wetenschappers ondertekenden daarop een petitie waarin de BBC werd verzocht geen 'censuur' toe te laten in de door hen verkochte natuurprogramma's. Attenborough schreef in een brief dat hij de schrappingen "erg spijtig" vond, deelde voorts mee dat hij de BBC hierover had aangesproken en dat deze ervoor zou gaan zorgen dat zijn televisieprogramma's niet meer wezenlijk zouden mogen worden gewijzigd.^[11] De EO distantieerde zich van de aantijgingen maar ging in januari 2008 in op het verzoek van de BBC om de aangepaste dvd uit de handel te nemen.

Directeur Henk Hagoort hoofd van Nederlandse Publieke Omroep

Algemeen directeur Henk Hagoort werd per 1 juni 2008 voorzitter van de raad van bestuur van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO).^[12]

Stopzetten Omega TV

In december 2008 moest de EO stoppen met het uitzenden via het themakanaal Omega TV. Omega TV was een Nederlands themakanaal dat zich richtte op evangelische en aanverwante christenen en behoorde tot het portaal Nederland 4 van de Nederlandse Publieke Omroep. Het kanaal werd beheerd door de Evangelische Omroep. Via het themakanaal werden veel oude EO-programma's uitgezonden. Het themakanaal moest stoppen omdat de NPO bepaalde dat de 17 themakanalen van Nederland 4 terug moesten naar 12 themakanalen. De EO reageerde teleurgesteld op het besluit.^[13]

Verontrusting na verklaring Andries Knevel over scheppingsverhaal

Begin 2009 veroorzaakte oud-programmadirecteur en (radio)presentator Andries Knevel de nodige ophef binnen de EO door het voor de televisiecamera ondertekenen van een verklaring waarin hij officieel afstand nam van een letterlijke opvatting van de schepping uit Genesis hoofdstuk 1 en zijn spijt betuigde over hoe hij daar vroeger richting anderen mee om was gegaan. Zijn verklaring viel samen met de viering van het Darwinjaar, de herdenking van het 200ste geboortejaar van de ontwerper van de evolutietheorie, de Engelse natuuronderzoeker Charles Darwin. Ook een andere EO-coryfee, Willem Ouweneel, gaf op televisie aan niet meer in een letterlijke opvatting van Genesis 1 te geloven.

Het optreden van beiden werd door een deel van de achterban van de EO sterk bekritiseerd, vooral oud-directeur Bert Dorenbos trok fel van leer. Iets meer dan zestig procent van de EO-leden is een letterlijke uitleg van Genesis 1 toegedaan. Later verontschuldigde Knevel zich in EO-gids Visie voor de verontrusting die zijn actie had veroorzaakt. Hij had slechts de discussie over schepping of evolutie gaande willen houden, zo deelde hij mee.^[14]

Tv-presentator Arie Boomsma

Schorsing van Arie Boomsma vanwege pikante fotosessie

EO-presentator Arie Boomsma werd op 3 maart 2009 door de directie voor drie maanden geschorst omdat hij schaars gekleed had gemodelleerd in een fotosessie voor het blad L'Homo, een speciale editie onder redactie van LINDA. Directeur Arjan Lock gaf als reden dat een dergelijke wijze van poseren onbetamelijk is voor een medewerker van de EO en nadelig voor het imago van de omroep. Boomsma betuigde zijn spijt en verklaarde het besluit te aanvaarden alsook de komende tijd te proberen het vertrouwen weer te herstellen.^[15]

Afblazen cabaretprogramma

In augustus 2009 werd bekend dat de EO stopte met de productie van het cabaretprogramma Loopt een man over het water.... Dit programma zou gepresenteerd worden door Arie Boomsma, maar werd als gevolg van grote kritiek van de achterban geschrapt. De directie van de EO annuleerde het programma omdat alle negatieve beeldvorming er inmiddels toe geleid zou hebben dat mensen een onjuist beeld hadden van het programma (bijvoorbeeld dat het bestaat uit enkel grappen over God), waardoor het niet meer mogelijk is om het oorspronkelijke doel, namelijk om met niet-gelovige mensen op laagdrempelige en aantrekkelijke wijze het gesprek over Jezus te openen, te halen.^[16] Op basis van dit incident en het vorige rondom zijn schorsing besloot Boomsma de EO per 1 oktober 2009 te verlaten.^[17]

Grote Jezus Quiz

De Evangelische Omroep bood in april 2012 haar excuses aan voor organiseren van de Grote Jezus quiz. In deze quiz namen bekende Nederlanders het tegen elkaar op. Zo moesten zij bijvoorbeeld over water proberen te lopen. Dit en verschillende andere onderdelen ging gepaard met veel humor, waarbij verschillende blasfemistische grappen werden gemaakt. Dit kwam de EO op veel kritiek te staan. Volgens eigen zeggen had de omroep "de plank misgeslagen".^[18]

Samenwerking met IKON/ZvK

Eind 2012 maakte het kabinet-Rutte II bekend dat de regeling voor levensbeschouwelijke omroepen per 1 januari 2016 zou worden beëindigd. Dit betekende het einde voor de IKON en Zendtijd voor Kerken. Aanvankelijk zouden de omroepen met het ingaan van de nieuwe medialicentie in 2015 samen met RKK en IKON meegaan in de fusie tussen KRO en NCRV. De kabinetsplannen voor 2016 gaven echter aanleiding voor een nieuwe strategie. ZvK en IKON kozen voor samenwerking met de EO.^[3] Een aantal IKON-presentatoren, zoals Hella van der Wijst en Tom Mikkers vonden een nieuw thuis bij de EO. Ook nam de Evangelische Omroep een aantal programma's over, waaronder Het Vermoeden. De EO-directie stelde dat zij alle kerkelijke stromingen wil vertegenwoordigen.^[19] Een deel van de EO-achterban kon zich niet vinden in de nieuwe koers van de EO. De IKON vertegenwoordigd van oorsprong een veel vrijzinnigere stroming binnen het Nederlands protestantisme dan de EO. Zo schreef een aantal prominenten uit de achterban in september 2016 een brief waarbij zij de indruk uitspraken dat de Evangelische Omroep de theologische ligging van de IKON voortaan tot de geestelijke achtergrond van de EO rekende.^[20]

Literatuur

• 
  De Evangelische Omroep: ontstaansgeschiedenis, Emerson Vermaat, 2007, Aspekt - Soesterberg, ISBN 9789059115477
  


• 
  Radicale protestanten: Opkomst en ontwikkeling van de EO, de EH en de ChristenUnie en hun voorlopers (1945-2007), Remco van Mulligen, 2014, dissertatie, Buijten & Schipperheijn - Amsterdam, ISBN 9789058818164
  

Externe links

• Officiële website


• Jongerensite van de EO

Zie de categorie Evangelische Omroep van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.