Ndtyhij

Gemeentenamen en -grenzen per 2019.

In Nederland zijn er in de negentiende en vooral in de twintigste eeuw veel gemeentelijke herindelingen doorgevoerd. In de eenentwintigste eeuw gaat dit proces verder, waarbij het aantal gemeenten teruggelopen is van 1121 in 1900 naar 355 in 2019.

Achtergronden

De Nederlandse overheid wil graag bepaalde taken en bevoegdheden aan de gemeenten overdragen. Deze decentralisatie, die is ingezet door Lubbers I, is bedoeld om gemeenten meer armslag en verantwoordelijkheden te geven. Op basis van het idee dat veel kleine gemeenten deze verantwoordelijkheden niet of onvoldoende aankunnen, worden deze heringedeeld tot grotere gemeenten. Verwacht wordt dat grotere gemeenten een professioneler en zakelijker bestuur opleveren. Een ander motief tot gemeentelijke herindeling kan zijn dat een grote plaats meer ruimte nodig heeft, bijvoorbeeld voor woningbouw, en daarom grond krijgt van of samengevoegd wordt met kleinere gemeenten in de buurt. De effecten van herindelingen zijn echter tot op heden omstreden.

Hoewel er al vanaf de negentiende eeuw herindelingen plaatsvinden, was dit aanvankelijk zeer weinig en op zeer kleine schaal. Vooral vanaf de jaren zeventig van de twintigste eeuw zijn het aantal en de schaal van de herindelingen geleidelijk toegenomen. Dit hangt samen met de toename van het aantal bevoegdheden dat werd overgedragen en het veranderde ideaalbeeld dat de overheid had van de gemeenten. Was begin jaren tachtig een inwoneraantal van minstens 5000 nog de richtlijn bij herindelingen, Paars II streefde eind jaren negentig naar gemeenten met 25.000 inwoners of meer.

Inmiddels hebben in heel Nederland al herindelingen plaatsgevonden. Sommige plaatsen hebben zelfs al meerdere herindelingen meegemaakt. Bij het trekken van de nieuwe grenzen hangt veel af van politieke keuzes op nationaal of regionaal niveau.

Het verzet vanuit de bevolking tegen herindelingen is altijd vrij groot geweest, vooral vanuit kleine gemeenten die bij grote gemeenten gevoegd werden. De mening van de bevolking werd in het verleden echter vaak genegeerd, zelfs bij referenda. Een goed voorbeeld is de herindeling van Vleuten-De Meern bij Utrecht. In 1996 werd daar een volksraadpleging gehouden, waarin bij een opkomst van 83% maar liefst 98% van de bevolking zich tegen herindeling uitsprak. Toch vond per 1 januari 2001 de herindeling plaats.

Fortuyn maakte in 2002 van het afschaffen van gemeentelijke herindelingen een verkiezingsthema. Onder invloed van de LPF besloot het kabinet-Balkenende I om herindelingen niet meer van bovenaf op te leggen. Geplande herindelingen rond Eindhoven en in het noorden van Noord-Holland werden afgelast. Alleen de herindeling in de Achterhoek mocht nog wel doorgaan; deze vond op 1 januari 2005 plaats. Hoewel het huidige beleid erop gericht is dat herindelingen alleen plaatsvinden met goedkeuring van de gemeenten zelf, kan het toch nog voorkomen dat een gemeente tegen haar zin wordt heringedeeld, bijvoorbeeld als de zogenoemde 'bestuurskracht' van een kleine gemeente onvoldoende blijkt te zijn. Ook gaan er nog geregeld stemmen op voorstedelijke gemeenten in met name de Randstad (bijvoorbeeld Diemen, Rijswijk of Schiedam) desnoods gedwongen in te lijven bij grote steden. De laatste jaren wordt met name in de noordelijke provincies weer gesproken over een nieuwe ronde gemeentelijke herindelingen.

Geschiedenis van gemeentelijke herindelingen

Aantallen gemeenten

De herindelingen leiden tot een vermindering van het aantal gemeenten. De ontwikkeling van het aantal gemeenten - per 1 januari van het betreffende jaar - was als volgt:^[1]

Herindelingen sinds 1961

• 1961 - Schouwen-Duiveland (Zld);


• 1966 - Goeree-Overflakkee (Z-H); Walcheren (Zld);


• 1969 - Groningen (annexatie Hoogkerk en Noorddijk);


• 1970 - Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Beveland (Zld); regio's Waterland en West-Friesland (N-H);


• 1971 - Tholen (Zld);


• 1973 - Kop van Overijssel;


• 1974 - oprichting Zaanstad (N-H) uit zeven gemeenten; annexatie Hoogland (U) door Amersfoort en Bunschoten;


• 1978 - Westelijke Betuwe (Gld);


• 1979 - West-Friesland (N-H);


• 1980 - Voorne-Putten (Z-H);


• 1982 - Zuid-Limburg;


• 1984 - Hoeksche Waard (Z-H) en provincie Friesland

  Zie ook: Friese herindeling van 1984

  
  


• 1985 - Krimpenerwaard (Z-H); Rijk van Nijmegen (Gld, deels 1984);


• 1986 - Alblasserwaard en Vijfheerenlanden (Z-H);


• 1989 - Westelijk deel Utrecht;


• 1990 - Provincie Groningen; Kop van Noord-Holland;


• 1991 - Midden-Holland (Z-H); Midden-Limburg;


• 1997 - Provincie Noord-Brabant (deels 1993 t/m 1996); provincie Zeeland (deels 1995);


• 1998 - Provincie Drenthe;


• 1999 - Bommelerwaard (Gld) en Gulpen-Wittem (Limburg);


• 2001 - Bemmel, Bergen, Dalfsen, De Bilt, Denekamp, Hardenberg, Hof van Twente, Horst aan de Maas, Kampen, Olst, Overbetuwe, Raalte, Rijssen, Sittard-Geleen, Steenwijk, Utrecht, Venlo, Vriezenveen, Woerden en Zwartewaterland;


• 2002 - Castricum, Kesteren, Leidschendam-Voorburg, Pijnacker-Nootdorp en Wijdemeren;


• 2003 - Echt-Susteren, Hulst, Oss, Sluis, Terneuzen en Zwijndrecht;


• 2004 - Geldrop-Mierlo, Midden-Delfland en Westland;


• 2005 - Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Deventer, Doetinchem, Groenlo, Lochem, Montferland, Oude IJsselstreek, Zevenaar en Zutphen;


• 2006 - Drechterland, Katwijk, Teylingen en Utrechtse Heuvelrug;


• 2007 - Binnenmaas, Koggenland, Lansingerland, Leudal, Maasgouw, Medemblik, Nieuwkoop, Roerdalen en Roermond;


• 2009 - Bloemendaal, Kaag en Braassem;


• 2010 - Horst aan de Maas en Venray, Oldambt, Peel en Maas, Venlo en Zuidplas en Caribisch Nederland;


• 2011 - Bodegraven-Reeuwijk, De Ronde Venen, Eijsden-Margraten, Medemblik, Oss, Stichtse Vecht en Súdwest-Fryslân;


• 2012 - Hollands Kroon;


• 2013 - Goeree-Overflakkee, Molenwaard en Schagen;


• 2014 - De Friese Meren, Heerenveen en Leeuwarden, Alphen aan den Rijn;


• 2015 - Alkmaar, Groesbeek, 's-Hertogenbosch en Oss, Krimpenerwaard en Nissewaard;


• 2016 - Edam-Volendam en Gooise Meren;


• 2017 - Meierijstad;


• 2018 - Leeuwarden, Midden-Groningen, Súdwest-Fryslân, Waadhoeke, Westerwolde en Zevenaar;


• 2019 - Altena, Beekdaelen, Groningen, Haarlemmermeer, Het Hogeland, Hoeksche Waard, Molenlanden, Noardeast-Fryslân, Noordwijk, Vijfheerenlanden, West Betuwe, Westerkwartier.

Herindeling 1 januari 2019

Zie ook: Gemeentelijke herindelingsverkiezingen in Nederland 2018

Overzichtskaart van bestuurlijke wijzigingen per 1 januari 2019.

• Friesland:
  
  • De gemeenten Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland en Nieuwkruisland: samenvoeging tot een nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân.^[3]
    
  
  


• Gelderland:
  
  • De gemeenten Geldermalsen, Lingewaal en Neerijnen: samenvoeging tot een nieuwe gemeente West Betuwe.^[4]
    
  
  


• Groningen:
  
  
  
  • De gemeenten Groningen, Haren en Ten Boer: samenvoeging tot een nieuwe gemeente Groningen.^[5]
    
  
  
  • De gemeenten Bedum, De Marne, Eemsmond en Winsum (met uitzondering van de dorpen Ezinge, Feerwerd en Garnwerd): samenvoeging tot een nieuwe gemeente Het Hogeland.^[6]
    
  
  
  • De gemeenten Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn, en de dorpen Ezinge, Feerwerd en Garnwerd van de gemeente Winsum: samenvoeging tot een nieuwe gemeente Westerkwartier.^[7]
    
  
  
  
  


• Limburg:
  
  • De gemeenten Nuth, Onderbanken en Schinnen: samenvoeging tot een nieuwe gemeente Beekdaelen.^[8]
    
  
  


• Noord-Brabant
  
  • De gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem: samenvoeging tot een nieuwe gemeente Altena.^[9]
    
  
  


• Noord-Holland:
  
  • De gemeenten Haarlemmerliede en Spaarnwoude en Haarlemmermeer: samenvoeging tot een nieuwe gemeente Haarlemmermeer.^[10]
    
  
  


• Utrecht en Zuid-Holland:
  
  • De gemeenten Leerdam, Zederik (provincie Zuid-Holland) en Vianen (provincie Utrecht): samenvoeging tot een nieuwe gemeente Vijfheerenlanden. Deze gemeente kwam in de provincie Utrecht te liggen.^[11]
    
  
  


• Zuid-Holland:
  
  
  
  • De gemeenten Binnenmaas, Cromstrijen, Korendijk, Oud-Beijerland en Strijen: samenvoeging tot een nieuwe gemeente Hoeksche Waard.^[12]
    
  
  
  • De gemeenten Giessenlanden en Molenwaard: samenvoeging tot een nieuwe gemeente Molenlanden.^[13]
    
  
  
  • De gemeenten Noordwijk en Noordwijkerhout: samenvoeging tot een nieuwe gemeente Noordwijk.^[14]
    
  
  
  
  

Door deze herindelingen daalde het aantal gemeenten in Nederland met 25 naar 355.^[15]

Komende herindelingen

Per 1 januari 2020 zullen, voor het eerste jaar sinds 2008, geen gemeentelijke herindelingen plaatsvinden. In de provincies Groningen, Noord-Brabant en Noord-Holland wordt over herindelingen gesproken op de korte tot middellange termijn. In de provincies Friesland, Drenthe, Overijssel, Flevoland, Gelderland, Utrecht, Zuid-Holland, Zeeland en Limburg zijn in 2019 geen herindelingen in bespreking.

Herindeling 1 januari 2021

• Groningen:
  
  • Op 29 november 2018 hebben de gemeenteraden van Delfzijl, Appingedam en Loppersum ingestemd met het herindelingsontwerp aangaande de samenvoeging van de 3 gemeenten per 1 januari 2021.^[16]
    
  
  


• Noord-Brabant:
  
  • De gemeente Haaren heeft besloten dat de gemeente per 1 januari 2021 opgeheven zal worden. De vier dorpen worden daarbij verdeeld over 4 buurgemeenten namelijk Boxtel (Esch), Tilburg (Biezenmortel), Vught (Helvoirt) en Oisterwijk (het dorp Haaren).^[17]
    
  
  

Herindeling 1 januari 2022

• Noord-Holland:
  
  
  
  • De colleges van Beemster en Purmerend hebben op 4 september 2018 een bestuurlijk akkoord gesloten om per 1 januari 2022 te fuseren. De gemeenteraad van Beemster besloot op 9 januari 2018 om te gaan fuseren. De raad van Purmerend heeft op 27 september 2018 ingestemd met de fusie.^[18]
    
  
  
  • Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018 is in de gemeente Weesp een referendum gehouden, met als resultaat dat de voorkeur van de inwoners van Weesp uit gaat naar aansluiting bij Amsterdam boven aansluiting bij Gooise Meren. De gemeenteraad heeft dit besluit overgenomen. De fusie zal vooraf worden gegaan door een ambtelijke fusie. De bestuurlijke fusie zal op z'n vroegst in 2022 ingaan.^[19]
    
  
  
  • Op 18 december 2018 hebben de gemeenteraden van Langedijk en Heerhugowaard de intentie uitgesproken om te komen tot een bestuurlijke fusie. Als deel van de voorbereiding zal al eerder een ambtelijke fusie aangegaan worden.^[20]
    
  
  
  
  


• Noord-Brabant:
  
  
  
  • De gemeenteraden van Landerd en Uden hebben op 8 november 2018 de intentie uitgesproken te fuseren per 2022. In een in november 2015 in de gemeente Landerd gehouden referendum koos 37% voor het samenvoegen van de gemeente met de buurgemeenten Bernheze en Uden tot één grote Maashorstgemeente. De gemeente Bernheze zag dit echter niet zitten en uiteindelijk is het proces verder gezet met alleen Uden.^[21] Een deel van de inwoners van de gemeente Landerd zou echter graag zien dat per dorp wordt besloten of het dorp naar de gemeente Uden gaat of bij Oss wordt gevoegd. Door hun ligging nabij Oss zijn de dorpen Schaijk en Reek ook georiënteerd op die gemeente.^[22]
    
  
  
  • De gemeenten Boxmeer, Cuijk en St. Anthonis willen per 2022 fuseren. Eerder hebben alle 5 de gemeenten in het Land van Cuijk gesproken over een fusie, Grave en Mill en Sint Hubert hebben echter in september 2017 aangegeven een fusie met 5 gemeenten niet te zien zitten. De drie gemeenten die wel samen verder willen hebben aangegeven de deur voor de andere twee zo lang mogelijk open te houden.^[23]
    
  
  
  
  

Overige fusiebesprekingen

• Noord-Brabant:
  
  • Door de provincie wordt aangestuurd om de gemeente Nuenen te laten fuseren met Eindhoven vanwege gebrek aan bestuurskracht. De gemeente zelf verzet zich hiertegen en wil zelfstandig blijven. De provincie heeft de regie hierover naar zich toe getrokken maar in december 2018 besloten het voorstel hierover voorlopig niet in stemming te brengen in provinciale staten.^[24]
    
  
  

Recent afgeblazen herindelingen

• Gelderland:
  
  
  
  • De gemeenten Zaltbommel en Maasdriel hebben een onderzoek laten doen naar hoe toekomstige samenwerking vorm kan krijgen. Het onderzoek adviseerde om per 2020 over te gaan tot een herindeling. Voorlopig ziet het nieuwe college van burgemeester en wethouders in Zaltbommel dat in 2018 is aangetreden een bestuurlijke fusie niet zitten.^[25]
    
  
  
  • De gemeenten Doetinchem en Oude IJsselstreek onderzochten een fusie van de twee gemeenten per 1 januari 2016, maar begin 2013 zijn de plannen op de lange baan geschoven.^[26]
    
  
  
  • Vanwege gebrek aan draagvlak gaat de fusie tussen Hattem, Heerde en Oldebroek niet door. De drie gemeenten koersten naar een fusie per 1 januari 2017.^[27]
    
  
  
  
  


• Gelderland en Utrecht:
  
  • De samenvoeging van de gemeenten Woudenberg, Renswoude en Scherpenzeel werd in 2010 na de val van het kabinet-Balkenende IV controversieel verklaard en in april 2011 verworpen.
  
  


• Groningen:
  
  • 
    Veendam, Stadskanaal en Pekela hebben de mogelijkheid van samengaan van deze drie gemeenten onderzocht. Op 28 februari 2017 hebben de gemeenteraden van deze drie gemeenten hierover gestemd. Stadskanaal en Pekela stemden in meerderheid voor de fusie, Veendam bleek tegen. Deze herindeling is hiermee (voorlopig) van de baan.^[28]
    
  
  


• Limburg:
  
  
  
  • De omstreden fusie tussen Bergen, Gennep en Mook en Middelaar tot gemeente Maasduinen werd in april 2011 verworpen.
  
  
  • In het voorjaar van 2015 werd besloten dat een fusie tussen de gemeenten Brunssum en Landgraaf niet doorging.^[29]
    
  
  
  • Voor de samenvoeging van Heerlen en Landgraaf per 1 januari 2019 had de ministerraad op 13 oktober 2017 ingestemd met de aanbieding van een herindelingsvoorstel aan de Raad van State. De meerderheid van de gemeenteraad van de gemeente Landgraaf was tegen deze herindeling gekant en daarom was het herindelingsadvies opgesteld door de provincie Limburg. Mede naar aanleiding van een negatief advies van de Raad van State heeft het kabinet op 8 december 2017 besloten de lopende procedure voor de voorgenomen herindeling te beëindigen. Het negatieve advies had met name te maken met de in zijn ogen onzorgvuldige procedure die de provincie heeft gevolgd in dit dossier. Het kabinet is wel van mening dat de bestuurskracht in de regio vergroot dient te worden en zal in de nabije toekomst kijken hoe dit kan worden bewerkstelligd.^[30]
    
  
  
  • De gemeenten Maastricht, Meerssen en Valkenburg aan de Geul onderzochten hun bestuurlijke toekomst. De provincie voerde de regie over het onderzoek dat in januari 2018 klaar was.^[31] Conclusie was niet dat tot herindeling overgegaan moest worden. De gemeente Meerssen kiest voor bestuurlijke zelfstandigheid.^[32]
    
  
  
  
  


• Noord-Brabant:
  
  • De landelijke gemeenten Bernheze en Maasdonk zijn in 2009 gestart met de voorbereiding van een fusie per 1 januari 2015. Dit proces is echter in 2012 door Bernheze stopgezet.^[33] Vervolgens is de gemeente Maasdonk, op eigen initiatief, per 1 januari 2015 opgedeeld tussen 's-Hertogenbosch en Oss.
  
  


• Noord-Holland:
  
  • Vanwege gebrek aan bestuurskracht van de verschillende gemeenten was de inzet van de provincie om per 1 januari 2021 Hilversum en Wijdemeren alsmede Huizen, Blaricum en Laren samen te voegen. In november 2018 is dit besluit ingetrokken in verband met het nieuwe herindelingskader van het ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties^[34].
  
  


• Zuid-Holland:
  
  • De provincie stuurde aan op een fusie tussen de gemeenten Gouda en Waddinxveen per 1 januari 2014. Gouda was voor, Waddinxveen tegen. De provincie heeft ook de recente fusiegemeenten Zuidplas en Bodegraven-Reeuwijk in de discussie betrokken. In april 2012 werden de fusieplannen stopgezet.^[35]
    
  
  

Lijsten van alle herindelingen en voormalige gemeenten

• 
  Lijst van voormalige Nederlandse gemeenten
  
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Drenthe
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Friesland
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Gelderland
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Groningen
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Limburg
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Noord-Brabant
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Noord-Holland
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Overijssel
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Utrecht
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Zeeland
  
  
  • Lijst van voormalige gemeenten in Zuid-Holland
  
  
  
  

Zie ook

• Lijst van Nederlandse gemeenten

Externe links

• Repertorium Nederlandse gemeenten 2011


• Gemeentelijke en provinciale samenvoegingen, herindelingen en naamswijzigingen sinds 1988


• Overzicht van gemeentelijke herindelingen sinds 1991 (CBS)