Ndtyhij

Deel van de serie over kerkelijk gerei

waaronder paramenten en liturgisch vaatwerk

gebruikt in de liturgie

Liturgisch vaatwerk Vasa sacra Miskelk · Pateen Kelklepeltje Ciborie · Monstrans Pyxis · Custodiale Vasa non sacra Ampullen · Wijwatervat Olievaatje Wierookvat · Ablutievat

Paramenten Amict · Albe · Baarkleed · Cingel Tuniek · Dalmatiek · Fanon Kazuifel · Manipel · Stola Gremiale · Benedictievelum Mijter

Koorkledij Rochet · Superplie Koorkap · Cappa magna Kovel

Kelkgerei Bursa · Kelkvelum Ciborievelum

Kerklinnen Corporale · Kelkdoekje Lavabodoekje · Palla Altaardwaal

Kerkinterieur Altaar · Ambo Biechtstoel · Communiebank Doksaal · Doopvont Faldistorium Godslamp · Hoogaltaar Heilig Kruisaltaar Katheder · Preekstoel Sedilia Tabernakel · Volksaltaar

Liturgische boeken Altaarmissaal Benedictionale · Brevier Evangeliarium · Evangelistarium Graduale · Kyriale Lectionarium Psalter · Rituaal Sacramentarium · Volksmissaal

Overige Flambouw · Processiekruis Altaargong · Altaarschel · Sanctusbel Wijwaterkwast · Scheepje Doopschelp · Lessenaar Thabor · Antependium Paaskaars · Adventskrans

Een wierookvat (in het Latijn Turibulum of Thuribulum) is een vat waarin wierook verbrand wordt.

Meestal bestaat het uit een schaal met deksel. Aan de schaal zijn drie kettingen bevestigd, waarmee het wierookvat kan rondgedragen worden tijdens de eredienst of opgehangen worden aan de standaard. Een vierde ketting is bevestigd aan het deksel. Met deze ketting kan het deksel omhoog getrokken worden om wierook bij te vullen. Dit gebeurt door wierookkorrels op gloeiende kolen te leggen.

De misdienaar die het wierookvat draagt is de thuriferarius, thuriferar of wieroker.

Gebruik

Een katholieke acoliet met wierookvat.

Het wierookvat wordt gebruikt om te bewieroken. Dit is een oud gebruik om belangrijke en heilige mensen of objecten te vereren.
Het bewieroken gebeurt door het begin van de ketting in de linkerhand te houden en in de rechterhand het midden van de kettingen te houden. Vervolgens verheft men de rechterhand waarna men een korte zwaai met het vat maakt.

In de Mis is het de priester die de wierookkorrels bijvult. Hierbij maakt de priester een kruisteken boven de wierook ter zegening.
Bij het bijvullen van wierook in de mis gaat de thuriferar samen met de navicular naar de priester. Beiden knielen neer. De thuriferar opent het vat door de ketting omhoog te trekken en de navicular opent het scheepje en zorgt ervoor dat het lepeltje naar de priester wijst.

Tijdens een normale processie wordt het wierookvat voor op het processiekruis gedragen ter ere van Jezus op het kruis. Meestal wordt het vat hierbij in de lengterichting gezwaaid.
Tijdens sacramentsprocessies zijn er echter minstens twee wierookvaten om de heiligheid van het Allerheiligste aan te duiden. Hierbij zwaaien de misdienaars de wierook enigszins harder.

Bij het evangelie wordt de wierook ook bijgevuld voor een korte processie naar de ambo. Voor het lezen van het evangelie bewierookt de priester het evangelieboek driemaal twee slagen.

Bij het offertorium worden het altaar en de gaven bewierookt door de priester. In de regel houdt de thuriferar het stuk kazuifel onder de rechterhand van de priester vast zodat het vat er niet mee in aanraking komt.
Als de priester klaar is bewierookt de thuriferar de priester met driemaal twee slagen.
In hoogfeesten bewierookt hij ook zijn medemisdienaars.
In reguliere missen slaat hij dit over maar bewierookt wel de gelovigen met driemaal één slag.
Als er ook gelovigen in de dwarsbeuk zitten, moeten ze ook bewierookt worden. Elke vleugel wordt apart bewierookt vanaf het liturgisch centrum.

Tijdens de consecratie wordt er bewierookt bij de opheffing van Brood en de opheffing van Wijn. Hierbij zwaait men driemaal drie slagen.

Tijdens een eucharistische zegen bewierookt de misdienaar het Allerheiligste met telkens drie slagen totdat de zegen ten einde is.

Soorten

Wierookvaten bestaan in verschillende soorten, in de orthodoxe liturgie worden kleinere modellen gebruikt die versierd zijn en vaak voorzien zijn van belletjes. Een wierookvat heeft meestal drie buitenste kettingen (voor de Heilige Drie-eenheid) aan de kom, en een vierde ketting (voor de Eenheid van God) aan het deksel. In de Griekse en enkele Russische tradities heeft een pontificaal wierookvat (wordt tegenwoordig ook zonder bisschop gebruikt) 12 bellen (hun beltoon symboliseert de leer van de twaalf apostelen), 1 bel is stil gemaakt, door de korrel eruit te halen, deze bel symboliseert Judas. Een andere betekenis voor de 12 bellen is: 3 voor het Oosten, 3 voor het Westen, 3 voor het Noorden en 3 voor de zuidelijke volkeren. Elf bellen maken geluid, maar er is ook een bel die stom is. De bellen die luiden, duiden die mensen aan, die de weg van de heiligheid bewandelen. De bel die zwijgt, vertegenwoordigt hen die zich nog op de weg van het zondige leven bevinden. Een priesterlijk wierookvat heeft 4 bellen, deze symboliseren de 4 evangelisten. In de vastentijd wordt soms een wierookvat zonder bellen gebruikt. In de katholieke liturgie bestaan er iets grotere tot zeer grote, zoals de beroemde Botafumeiro in Compostela. Deze is 1 meter 60 groot en weegt 80 kilo.