Ndtyhij

Amsterdam-Noord

Stadsdeel van Amsterdam
Kerngegevens
Gemeente	Amsterdam
Coördinaten	52°23'28,0"NB, 4°55'5,9"OL
Oppervlakte	49,01 km²
Inwoners (2015[1])	91.324 (2.186 inw./km²)
Overig
Website	noord.amsterdam.nl

A'DAM Toren aan het IJ

Huizen met tuintjes in Tuindorp Oostzaan

Baanakkerspark

De IJveren vormen een belangrijke verbinding tussen Amsterdam-Noord en de rest van de stad

Poortwoning aan het Purmerplein in Tuindorp Nieuwendam

Woningen met garageboxen in Amsterdam-Noord

Tot Amsterdam-Noord behoren ook de dorpen van Landelijk Noord, zoals Ransdorp

Ook een deel van Amsterdam-Noord: Durgerdam langs de Waterlandse Zeedijk

Overhoeks, een van de weinige nieuwbouwlocaties anno 2012

Voormalige bioscoop in Amsterdam-Noord

Nieuwendammerdijk

Amsterdam-Noord is het deel van de Nederlandse gemeente Amsterdam dat ten noorden van het IJ ligt. Het stadsdeel telde 88.420 inwoners in 2013 en heeft een oppervlakte van 49,01 km². Het wordt sinds de opheffing van de uit 1981 daterende stadsdeelraad in 2014 bestuurd als bestuurscommissiegebied.

Geschiedenis

Amsterdam benoorden het IJ bestond aanvankelijk slechts uit het schiereilandje de Volewijck, waarover de stad in 1393 zeggenschap kreeg (recht van ambachtsheerlijkheid). Tot 1795 was hier het galgenveld, waar de lijken van veroordeelden na de executie werden opgehangen, als afschrikwekkend voorbeeld. In 1660 werd even ten oosten van het Galgenveld begonnen met het graven van de Buikslotertrekvaart, vanaf het IJ noordwaarts door de Volewijck heen naar Buiksloot, Broek in Waterland, Monnickendam, Edam en Hoorn. Ter bekostiging van deze trekvaart hief de stad er vanaf 1662 tol. Daartoe werd het tolhuis gebouwd, waaraan eind 18e eeuw een kleine uitspanning werd verbonden.

Het gebied dat nu Amsterdam-Noord vormt wordt sinds 1824 doorsneden door het Noordhollandsch Kanaal, dat aan de zuidzijde via de Willemssluizen in verbinding staat met het IJ. Pas in de 19e eeuw groeide dit stuk Amsterdam door aanplempen met havenslib en droogmaking. Zo ontstonden de Buiksloterham (1832-1851) en Nieuwendammerham (1879).

Wonen en werken

Na de opening van het Noordzeekanaal in 1876 werd de Amsterdamse haven bereikbaar voor stoomboten. Er kwam een sterke ontwikkeling op gang door de vestiging van de Stoomvaartmaatschappij Nederland, de KNSM en anderen. De op hun initiatief opgerichte Amsterdamsche Droogdok Maatschappij bouwde aan de noordelijke oever een scheepsreparatiewerf, en de NDSM vestigde er een scheepsnieuwbouwwerf. In 1900 besloot de Gemeenteraad om de zwavelzuurfabriek van Ketjen, die aan de Overtoom veel hinder gaf, te laten verhuizen naar Noord. In 1908 stak ook de scheepsmotorenfabriek Kromhout het IJ over. En in 1910 stichtten telgen uit de Zaanse fabrikantenfamilies Duyvis en Verkade de Drakafabriek voor laagspanningskabels, nodig voor de elektrificatie van Nederland.

Er waren veel veerdiensten nodig om het personeel van deze bedrijven dagelijks aan- en af te voeren, en er ontstond behoefte aan woningbouw over het IJ. door een grenswijziging in 1877 was de zeggenschap van Amsterdam uitgebreid over de noordelijke IJ-oever tot aan de Waterlandse Zeedijk. In 1900 maakte Johan van Hasselt, de nieuwe directeur van de gemeentelijke Dienst der Publieke Werken, een ontwerp voor de ontwikkeling van Amsterdam-Noord. In dit ontwerp was veel ruimte voor wonen en werken. Het bood ruimte aan zware industrie en havengebonden bedrijvigheid. De aanleg van een nieuw Hoofdkanaal moest zelfs de weg vrijmaken voor de aanleg van een brug over het IJ, die het gebied met de binnenstad moest verbinden. Toen bleek dat het landsbestuur de Willemsluis in het Noord-Hollands Kanaal niet zou verplaatsen, werd duidelijk dat ook het Hoofdkanaal voor de omlegging van de scheepvaart niet voltooid kon worden en dus ook de brug over het IJ niet gebouwd kon worden.

Van moderne inzichten op het gebied van de volkshuisvesting was Van Hasselt niet op de hoogte en dit leidde tot diverse conflicten met de directie van de gemeentelijke Bouw- en Woningdienst. Die wilde nu eens breken met bestaande praktijken in Amsterdam, zoals hoogbouw van 4 of 5 verdiepingen om arbeiders in onder te brengen. Het plan werd voor de woningbouw in Noord nog flink gewijzigd, maar het trok al wel veel bedrijven over de streep. Zo vestigde Fokker er na de Eerste Wereldoorlog zijn vliegtuigenfabriek op het voormalig tentoonstellingsterrein van de ELTA. In de Nieuwendammerham was in deze periode de weg al vrijgemaakt voor de bouw van de Vogelbuurt door woningbouwverenigingen. Enkele jaren later nam de nieuwe Gemeentelijke Woningdienst Amsterdam zelf de bouw ter hand van de buurt in de Buiksloterham die later de naam Van der Pekbuurt zou krijgen.

Samen met Osdorp was Noord in december 1981 een van de twee eerste stadsdelen van de gemeente Amsterdam met een eigen gekozen stadsdeelraad en bestuur.^[bron?]

Annexaties

Amsterdam-Noord kreeg zijn huidige omvang toen de gemeente in 1921, behalve in het westen en zuidoosten, ook in het noorden landelijke gebieden annexeerde. De buurgemeenten langs de Waterlandse Zeedijk waren zwaar getroffen door de watersnoodramp van 1916 en konden deze niet meer op eigen kracht te boven komen. In 1921 werden de gemeenten Buiksloot, Nieuwendam (met Zunderdorp) en Ransdorp (met Schellingwoude, Durgerdam en Holysloot) geannexeerd. In 1966 werd nog een deel van Landsmeer alsmede een deel van de gemeente Oostzaan aan het Amsterdamse grondgebied toegevoegd.

Zware industrie

In de loop van de 20e eeuw ontwikkelde Amsterdam-Noord zich tot het belangrijkste industriegebied van Amsterdam. De zware industrie (Draka, Kromhout), petrochemische industrie (Shell, Ketjen) en de scheepsbouw (ADM en NDSM) kwam tot grote bloei.

Bombardement

In de Tweede Wereldoorlog was de industrie in Amsterdam-Noord doelwit van bommen. Het bombardement van 17 juli 1943 had de Fokker Fabrieken als doel, maar de bommen vielen niet op de fabriek maar kwamen op de omliggende woonwijken terecht, met 158 doden en 119 zwaargewonden als gevolg. Dit was het zwaarste bombardement dat Amsterdam trof. Er werden 106 huizen vernietigd, 206 huizen zwaar beschadigd en 676 huizen liepen glas- en dakschade op. Jaarlijks vindt op 17 juli een herdenking plaats op De Nieuwe Noorder.

vervoer

Tot 1957 waren, behalve door middel van de Oranjesluizen, de beide delen van de stad uitsluitend per veerpont verbonden. Vanaf 1897 verzorgden de Gemeenteveren de verbindingen. Er voeren dagelijks drie verschillende lijnen van achter het Centraal Station naar Amsterdam-Noord. Vanaf 1924 waren er twee buslijnen in Noord, die met de pont overstaken naar het Centrum. Plannen voor tramlijnen kwamen niet tot uitvoering.

In 1957 werd de eerste vaste oeververbinding geopend, de Schellingwouderbrug. In 1966 kwam de eerste tunnel gereed, de Coentunnel, in 1968 gevolgd door de IJtunnel. In 1990 werd de Zeeburgertunnel geopend, onderdeel van de datzelfde jaar geopende Ringweg Noord, onderdeel van de A10.

Tuindorpen

Amsterdam-Noord is bekend om zijn tuindorpen; Tuindorp Nieuwendam, Tuindorp Buiksloot, Tuindorp Buiksloterham (o.a. Floradorp en Bloemenbuurt) en Tuindorp Oostzaan.

Scheepsbouw verdwenen

Sinds de jaren zestig is de scheepsbouwindustrie grotendeels verdwenen. Op de plaats van de vroegere ADM verrees in de jaren tachtig een nieuwe woonwijk, IJplein. Op het terrein van de vroegere NDSM (NDSM-werf) zijn sinds de jaren negentig kunstenaars neergestreken. Inmiddels is hier de Mediawharf ontstaan, het nieuwe mediacentrum. De oude hallen en loodsen werden herontwikkeld tot kantoorruimte voor de creatieve sector. Een groot deel van het oude Shellterrein wordt nu tot woonwijk ontwikkeld, Overhoeks. Hier bevindt zich ook het nieuwe gebouw van het EYE Film Instituut Nederland, aan de oever van het IJ.

Parken

Het Vliegenbos, dat lang Amsterdams grootste park was, is een bekend dagje uit voor vele Amsterdammers. Andere parken in Noord zijn: Baanakkerspark, Schellingwouderpark, Florapark en Volewijkspark. Deze beide laatste parken aan weerszijden van het Noordhollandsch Kanaal zijn in 2014 samengevoegd tot het Noorderpark.

Polderland

Een groot deel van het stadsdeel bestaat nog uit open polderland, genaamd Landelijk Noord, met een aantal kleine dorpen: Durgerdam, Holysloot, Ransdorp, Schellingwoude en Zunderdorp.

Verbindingen met de overkant van het IJ

Amsterdam-Noord is van de rest van de stad gescheiden door het IJ. Er liggen onder het IJ vijf tunnelbuizen: twee Coentunnels, de IJtunnel, de Zeeburgertunnel en de buis voor de Noord/ Zuidlijn, en er zijn zes verbindingen met pontveren.

Sinds 2003 werd gebouwd aan de metrotunnel van de Noord/Zuidlijn, die Amsterdam-Noord sinds 2018 via het Centraal Station met Amsterdam-Zuid verbindt. Vanaf 2020 wil de gemeente de Javabrug laten aanleggen, een fietsbrug die het Java-eiland moet verbinden met Noord. Daarnaast doet de gemeente onderzoek naar een mogelijke voetgangerstunnel vanaf het Centraal Station naar Noord, en een eventuele brug vanaf het Stenen Hoofd bij de Silodam.^[2] De plannen voor de Javabrug stuiten op verzet vanuit de rijksoverheid.^[3]

Buurten en wijken in stadsdeel Amsterdam-Noord

(indeling volgt de Statistische Indeling (SI) van Amsterdam per 1 januari 2005, tenzij anders vermeld)

• 
  Centrum Amsterdam Noord (CAN)
  
  
  
  • Elzenhagen
  
  
  • Buikslotermeerplein / Boven 't Y
  
  
  • Stationsgebied
  
  
  
  


• Volewijck


• Van der Pekbuurt


• 
  IJplein en Vogelbuurt
  


• Tuindorp Nieuwendam


• Tuindorp Buiksloot


• Nieuwendammerdijk en Buiksloterdijk


• 
  Tuindorp Oostzaan
  
  • 
    De Bongerd (nieuwbouwbuurt, in aanbouw)
  
  


• Oostzanerwerf


• Molenwijk


• Kadoelen


• Waterlandpleinbuurt


• Buikslotermeer


• Banne Buiksloot


• 
  Buiksloterham
  
  
  
  • Overhoeks
  
  
  • NDSM-werf
  
  
  
  


• Nieuwendammerham


• 
  Landelijk Noord (met de dorpen Zunderdorp, Ransdorp, Holysloot, Durgerdam en Schellingwoude) (Volgens SI: 'Waterland', behoort tot regio Waterland)

Beschermde dorpsgezichten

De dorpen Durgerdam, Ransdorp en Holysloot zijn sinds 1976 Rijksbeschermde dorpsgezichten.^[4] Zie Rijksbeschermd gezicht Durgerdam, Rijksbeschermd gezicht Ransdorp, Rijksbeschermd gezicht Holysloot.

Beschermd stadsgezicht

Op 3 maart 2014 is Amsterdam-Noord aangewezen als beschermd stadsgezicht. Naast de dijkdorpen langs de Waterlandse Zeedijk (Schellingwoude, Nieuwendam, Buiksloot en de lintbebouwing Oostzanerdijk) en Oud-Noord (Van der Pekbuurt en Vogelbuurt) met de strook langs het Noordhollandsch Kanaal, zijn ook de tuindorpen Nieuwendam, Buiksloot, Oostzaan, Disteldorp en Vogeldorp onderdeel van dit Rijksbeschermd stadsgezicht.^[4]

Stadsdeelbestuur

Dagelijks bestuur

Coby van Berkum (PvdA) is sinds 2014 voorzitter van de bestuurscommissie, zij volgde Rob Post (PvdA) op. Het dagelijks bestuur wordt gevormd door PvdA, de Socialistische Partij en D66.

Stadsdeelvoorzitters

• 1981-1990 Theo Fransman (PvdA)


• 1990-1994 Ger de Visser (PvdA)


• 1994-2002 Hans Oosterbaan (PvdA)


• 2002-2003 Marijke van Schendelen (PvdA)


• 2003-2004 Joke Peppels (Leefbaar Noord)


• 2004-2014 Rob Post (PvdA)


• 2014-heden Coby van Berkum (PvdA) (voorzitter bestuurscommissie)

Stadsdeelraad

De stadsdeelraad bestond van 1981 tot 2014 en telde sinds 2002 29 zetels.^[bron?] De deelraad vertegenwoordigde de bewoners van het stadsdeel, bepaalde de kaders van het beleid en controleerde of dit beleid door het dagelijks bestuur goed werd uitgevoerd. Sinds 2014 wordt Amsterdam-Noord bestuurd door een bestuurscommissie.

Uitslag van de stadsdeelcommissieverkiezingen Noord

Canon van Amsterdam

• Schepen uit Noord is venster nummer 40 van de Canon van Amsterdam.

Zie ook

• Lijst van straten in Amsterdam#Stadsdeel Noord


• Lijst van beelden in Amsterdam-Noord


• Lijst van rijksmonumenten in Amsterdam-Noord


• Lijst van gemeentelijke monumenten in Amsterdam-Noord

Externe links

• Website Stadsdeel Noord


• Website Museum De Noord


• Website HATO en Museumwoning


• Historisch Centrum Amsterdam-Noord

Zie de categorie Amsterdam-Noord van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Stadsdelen van de gemeente Amsterdam
Centrum · Noord · West · Nieuw-West · Zuid · Oost · Zuidoost · Westpoort

Door Amsterdam (gedeeltelijk) geannexeerde gemeenten
Buiksloot · Haarlemmerliede · Landsmeer · Nieuwendam · Nieuwer-Amstel · Oostzaan · Ransdorp · Sloten · Watergraafsmeer · Weesperkarspel

Plaatsen in de gemeente Amsterdam
Amsterdam · Buiksloot · Driemond · Durgerdam · Holysloot · 't Nopeind · Oud Osdorp · Ransdorp · Ruigoord · Schellingwoude · Het Schouw · Sloten · Sloterdijk · Zunderdorp

Wijken en buurten in de stad Amsterdam

Amsterdam-Centrum ·
Amsterdam Nieuw-West ·
Amsterdam-Noord ·
Amsterdam-Oost ·
Amsterdam-West ·
Amsterdam-Westpoort ·
Amsterdam-Zuid ·
Amsterdam-Zuidoost ·
Amstel III ·
Admiralenbuurt ·
Amsteldorp ·
Andreas Ensemble ·
Apollobuurt ·
Bajes Kwartier ·
Banne Buiksloot ·
Bellamybuurt ·
Betondorp ·
Bijlmer ·
Binnenstad ·
Bloemenbuurt ·
Borgerbuurt ·
Borneo ·
Bos en Lommer ·
Buiksloot ·
Buiksloterham ·
Buikslotermeer ·
Buitenveldert ·
Bullewijk ·
Burgwallen Oude Zijde ·
Burgwallen Nieuwe Zijde ·
Centrumeiland ·
Chassébuurt ·
Chinatown ·
Cremerbuurt ·
Cruquius ·
Czaar Peterbuurt ·
Da Costabuurt ·
Dapperbuurt ·
De Aker ·
De Baarsjes ·
De Eendracht ·
De Heining ·
De 9 Straatjes ·
De Omval ·
De Pijp ·
Diamantbuurt ·
Driemond ·
Disteldorp ·
Dubbele Buurt ·
Duivelseiland ·
Elzenhagen ·
Erasmusparkbuurt ·
Floradorp ·
Frederik Hendrikbuurt ·
Gaasperdam ·
Gein ·
Geuzenveld ·
Gibraltarbuurt ·
Gouden Reael ·
Gulden Winckelbuurt ·
Grachtengordel ·
Haarlemmerbuurt ·
Hallenkwartier ·
Haveneiland ·
Havenstraatterrein ·
Haven-Stad ·
Helmersbuurt ·
Holendrecht ·
Hoofddorppleinbuurt ·
Houthaven ·
IJ-oevers ·
IJburg ·
IJdock ·
IJplein ·
Indische Buurt ·
Jan Maijenbuurt ·
Java-eiland ·
Jeruzalem ·
Jodenbuurt ·
Jordaan ·
Julianapark ·
Kadijken ·
Kadoelen ·
Kattenburg ·
Kinkerbuurt ·
KNSM-eiland ·
Kolenkitbuurt ·
Kop van Jut ·
Van der Kunbuurt .
Laan van Spartaan ·
Landlust ·
Landstrekenbuurt .
Lastage ·
Leidsebuurt ·
Marineterrein ·
Marken ·
Marktkwartier ·
Mercatorbuurt ·
Middelveldsche Akerpolder ·
Molenwijk ·
Museumkwartier ·
Nellestein ·
Nieuw Sloten ·
Nieuw-West ·
Nieuwe Pijp ·
Nieuwendam ·
Nieuwendammerdijk en Buiksloterdijk ·
Nieuwendammerham ·
Nieuwmarkt ·
Noorderhof ·
Noordse Bos .
Olympisch Kwartier ·
Omval ·
Oostelijk Havengebied ·
Oostelijke Eilanden ·
Oostelijke Handelskade ·
Oostenburg ·
Oosterdokseiland ·
Oosterparkbuurt ·
Oostoever ·
Oostpoort ·
Oostzanerwerf ·
Osdorp ·
Oud Osdorp ·
Oud-Oost ·
Oud-West ·
Oud-Zuid ·
Oude Pijp ·
Overamstel ·
Overhoeks ·
Overtoombuurt ·
Overtoomse Buurt ·
Overtoomse Veld ·
Park Haagseweg ·
Park de Meer ·
Plan West ·
Plan Zuid ·
Planciusbuurt ·
Plantagebuurt ·
Postjesbuurt ·
Prinses Irenebuurt ·
Rapenburg ·
Reigersbos ·
Riekerpolder ·
Rieteilanden ·
Rietlanden ·
Rivierenbuurt ·
Robert Scottbuurt ·
Ruigoord ·
Schinkelbuurt ·
Science Park ·
Sloten ·
Sloterdijk ·
Sloterdijk Centrum ·
Slotermeer ·
Slotervaart ·
Sluisbuurt ·
Spaarndammerbuurt ·
Spieringhorn ·
Sporenburg ·
Staatsliedenbuurt ·
Stadionbuurt ·
Steigereiland ·
Transvaalbuurt ·
Trompbuurt ·
Tuindorp Buiksloot ·
Tuindorp Buiksloterham ·
Tuindorp Nieuwendam ·
Tuindorp Oostzaan ·
Tuttifruttidorp ·
Uilenburg ·
Van der Pekbuurt ·
Van Lennepbuurt ·
Venserpolder ·
Vlooienburg ·
Vogelbuurt ·
Vogeldorp ·
Vogeltjeswei ·
Volewijck ·
Vondelparkbuurt ·
Vrije Geer ·
Waalseiland ·
Watergraafsmeer ·
Waterlandpleinbuurt ·
Waterwijk ·
Weesperbuurt ·
Weespertrekvaartbuurt ·
Weesperzijde ·
Westelijke Eilanden ·
Westelijke Tuinsteden ·
Westerdokseiland ·
Westerpark ·
Westpoort ·
Willemspark ·
Wittenburg ·
Zeeburg ·
Zeeburgereiland ·
Zeeheldenbuurt ·
Zuidas ·
Zuideramstel